تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر مصطفی صادقی، کاوشی است در باب نشانه‌های تاریخی
ظهور حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف که این نشانه‌ها را با معیارهای علمی تحلیل و بررسی می‌کند.
کتاب به
زبان فارسی و در سال ۱۳۸۳ ش نوشته شده است.
تحلیل تاریخی نشانه‌ها، نقد و بررسی منابع روایی موجود و پاسخ گویی به بسیاری از شبهات و پرسش‌ها، انگیزه تالیف بوده و کتاب به سفارش پژوهشکده
تاریخ و سیره
اهل بیت علیه‌السّلام نوشته شده است.
کتاب با دو مقدمه از مؤلف در بیان انگیزه تالیف و برخی ویژگی‌های این اثر، آغاز شده است.
مباحث، می‌کوشند تا با ژرف اندیشی در موضوع
مهدویت و بررسی زمینه‌های پیدایش شبهه و پرسش، سستی شبهات اندیشه
مهدویت را آشکارتر ساخته و با نگاهی منتقدانه درباره چهار منبع و نود و چهار حدیث از
روایات علایم ظهور، به سه سؤال مهم پاسخ گوید:
۱. چه ارتباطی بین نشانه‌های
ظهور و حوادث تاریخی وجود دارد؟
۲. آیا حوادث تاریخی که تصور می‌شود از
علایم ظهورند، واقعا از نشانه‌های
ظهور می‌باشند؟
۳. آیا این روایات جعلی است؟
مجموع پاسخ به این سؤالات، در دو فصل و در قالب شانزده گفتار، ارائه شده است.
مؤلف از همه علامت‌های
ظهور بحث نمی‌کند، بلکه آنچه احتمال می‌رود در گذشته رخ داده باشد بررسی می‌شود.
بررسی همه اخبار درباره یک نشانه، ارتباط آن با نشانه‌های دیگر، بحث از صحت و سقم روایت‌ها و تحلیل و نقد منابع آن‌ها، از ویژگی‌های خاص کتاب است.
از امتیازات این اثر می‌توان به کتاب نامه، کتاب شناسی مختصر
علایم ظهور و فهرست اعلام آن اشاره کرد که در پایان کتاب درج شده است.
مؤلف معتقد است، بیشتر روایات مربوط به
ظهور حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و نشانه‌های آن را باید در سه کتاب «الغیبه نعمانی»، «الغیبه
شیخ طوسی» و «کمال الدین
شیخ صدوق» و همچنین «الفتن ابن حماد» جستجو کرد.
بدین جهت و به دلیل ویژگی هر یک از این کتاب‌ها و تفاوت‌هایی که در اسلوب دارند.
در فصل اول، گفتار اول، به بررسی مختصر این چهار کتاب پرداخته است.
نتیجه این بررسی چنین است که در سه کتاب اول، به دلیل وثاقت مؤلفان آن‌ها، جای هیچ شک و شبهه‌ای نیست؛ اما کتاب ابن حماد، مملو از روایات جعلی بوده و حتی بسیاری از احادیث آن از نظر
اهل سنت نیز قابل اعتماد نیست.
دوم، به بررسی راویاتی پرداخته که در اکثر سلسله اسناد روایات
علایم ظهور وجود دارند.
این راویان عبارتند از:
احمد بن محمد بن محمد بن سعید معروف به «ابن عقده» که با بیش از چهل روایت بیشترین سهم را دارد، پس از او به ترتیب، علی بن حسن بن فضال، علی بن حمزه بطائنی و فرزندش حسن، جعفر بن محمد فزاری، عبیدالله بن موسی علوی، علی بن احمد بندیجی و... کسانی‌اند که در سلسله اسناد واقع شده‌اند.
از آنجا که محور اصلی مباحث، نشانه‌های
ظهور است، در سوم، به معنای علامت و نشانه اشاره شده و چون در روایات مربوط به این موضوع، واژگان دیگری هم به کار رفته، بعد از پرداختن به مفهوم علامت، علامت در
قرآن و
حدیث، اقسام علامت و نشانه سمبلیک، توضیح داده شده است.
در چهارم، درباره تاریخچه بیان
علائم ظهور حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در اسلام، در دو مقام بحث شده است:
۱- سیر بیان نشانه‌ها در کلام معصومان و صحابه.
۲- تاریخچه منابعی که این احادیث را گزارش کرده‌اند.
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
ائمه علیه‌السّلام،
شیعه و بلکه همه
مسلمانان را با فرهنگ انتظار تربیت کرده و از
غیبت و
ظهور حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف به عنوان منجی، سخن گفته‌اند. اما در طول تاریخ گروه‌هایی درباره مصداق این منجی، به انحراف کشیده شده و درباره افراد زیادی ادعای
مهدویت کرده‌اند که پنجم، از گروه‌هایی که چنین ادعای درباره آن‌ها صورت گرفته، گفتگو کرده و هدف اصلی آن، آشنایی با عوامل و انگیزه‌های احتمالی جعل و تحریف در موضوع
مهدویت است.
بیشتر مؤلفان در منابع خود، فهرستی از
علائم ظهور ارائه نکرده و آن‌ها را در قالب روایت بیان کرده‌اند. مؤلف با اشاره به این که تنها منبع کهن و معتبری که در کنار نقل روایات، لیستی از نشانه‌ها به دست داده، کتاب ارشاد
شیخ مفید است، از این رو، کار او را در میان منابع متقدم و معتبر شیعه، استثناء دانسته و ششم را، به بیان فهرست ارائه شده توسط وی اختصاص داده است.
در برخی از منابع روایی، نشانه‌های
ظهور، با علامت‌های نزدیک شدن قیامت آمیخته شده و لذا در هفتم، به مقایسه مواردی از این
علائم که به «اشراط الساعه» نیز معروف شده‌اند، در منابع دو فرقه، پرداخته شده است.
فصل دوم در شش گفتار، به نقد و بررسی اخبار و روایات مربوط به خروج پرچم‌هایی پیش از
ظهور، قتل
نفس زکیه، خروج
سفیانی، طلوع
خورشید از غرب، قیام خراسانی و
ظهور سید حسنی پرداخته که نتیجه آن چنین است:
۱- روایات مربوط به بیرون آمدن پرچم‌های سیاه از سمت مشرق و
خراسان، دو دسته‌اند:
الف) بخشی پیش گویی قیام بنی عباس است که عباسیان پس از رسیدن به حکومت آن‌ها را جعل کرده‌اند.
ب) بخش دیگر که کلمه
مهدی علیه‌السّلام در آن‌ها وجود دارد، به دسته اول ارجاع و با آن
تفسیر می‌شوند، بنابراین «رایات سود»، نشانه
ظهور مهدی علیه‌السّلام نیست.
۲- از میان روایات مربوط به کشته شدن نفس زکیه، تنها چند خبر اهمیت دارند که تنها دو یا سه روایت آن قابل پذیرش‌اند. با این حال، احتمال کشته شدن انسانی پاک سیرت که
مرگ او نشانه‌ای برای
ظهور به شمار آید، منتفی نیست.
۳- مهم‌ترین نشانه‌ای که برای
ظهور گفته می‌شود، خروج سفیانی است و هر چند ابهام‌های مربوط به دخالت امویان و عباسیان در این اخبار جدی است؛ ولی نمی‌توان اصل موضوع آن را انکار کرد.
۴- طلوع خورشید از مغرب، نشانه
ظهور مهدی علیه‌السّلام نیست و به نظر می‌رسد این موضوع از نشانه‌های قیامت است.
۵- دو عنوان خراسانی و حسنی، کمترین اخبار را به خود اختصاص داده و اثبات علمی نشانه بودن آن دو دشوار است.
کتاب، اثر برگزیده کتاب سال حوزه در سال ۱۳۸۶ ش شده است.
فهرست مطالب در ابتدا و کتاب نامه، کتابشناسی نشانه‌های
ظهور و فهرست اعلام در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها به ذکر منابع و توضیح کلمات و عبارات متن پرداخته است.
نرم افزار کتابخانه
مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
