تاریخ هردوت (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تاریخ هرودت»، تالیف هرودت (۴۸۴- ۴۰۹ پیش از میلاد)، نویسنده
یونانی به قلم دکتر هادی هدایتی به
فارسی ترجمه شده است. تاریخ شش جلدی
هرودت که در پنج مجلد منتشر شده، دربردارنده تاریخ تمدن یونان باستان، یکی از کشورهای شگفت انگیز دنیای کهن است.
نویسنده در این اثر می‌کوشد تا خلاصه‌ای از تاریخ گذشته یونان را به خواننده ارائه کند و در این راستا سعی کرده است تا منشاء اختلافات دو قوم پارسی و یونانی را در خلال تاریخ کشف کند و در کلامی فشرده خلاصه کند. این اثر قدیمی‌ترین و کهن‌ترین تاریخ در
جهان و نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع
تاریخ ایران باستان محسوب می‌شود.
نویسنده، کتاب شش جلدی حاضر را تحت عناوین کلییو، اوترپ، تالی، ملپومن، ترپسیکور و اراتو که به معنای
خداوند تاریخ، موسیقی، کمدی، تراژدی، رقص و حزین است، آورده است. مطالب کتاب بدون تبوب و فصل بندی خاصی به صورت سلسله وار ذکر شده است و مترجم کتاب تنها با ذکر شماره‌هایی قدری از یکنواختی آن کاسته است. نثر کتاب از لحاظ طرز بیان و شیوه انشاء از سادگی و روانی برخوردار است و همین سادگی و روانی لطفی خاص به نوشته هرودت داده که آن را از نثر پیچیده و غامض قرون بعد ممتاز کرده است.
یونان باستان یکی از کشورهای شگفت انگیز عهد
باستان است که بیش از هر
سرزمین دیگر برای بشر نویسنده و متفکر و
فیلسوف باقی گذارده است. نویسندگان یونان باستان بیشتر درباره چگونگی تاسیس شهرهای قدیم، شکوه، جلال، کبر و غرور خانواده‌های بزرگ و اشراف داد سخن داده‌اند و کوشیده‌اند با استدلالی غالبا واهی و خیالی اصل و نسب کسانی را که مورد نظر بوده‌اند به خدایان و قهرمانان باستان برسانند. از این حیث در حقیقت این دسته از مورخان باستان پیش قدمان مکتب بیوگرافی نویس در عالم تاریخ محسوب می‌شوند. کتب آنان غالبا شامل مجموعه‌ای از حوادث و وقایع مربوط به خدایان باستان و افسانه‌های منسوب به آنان بود.
فرق بزرگ هرودت با این دسته از مورخان باستان در این است که او در طرح ریزی کتاب خود وسعت نظر بیشتری داشته و اگر که آن را استثناء کنیم، می‌توان مدعی شد که هرودت از حیث اهمیت کتاب و بزرگی هدفی که در نظر داشته و وحدت کتابی که تالیف کرده، با هیچ یک از مؤلفان قبل از زمان خود قابل قیاس نمی‌باشد.
مؤلف حیات بشری را شبیه یک صحنه نمایش بزرگ می‌دانسته که مراحل مختلف آن؛ مانند سلسله زنجیر حوادث یک داستان به هم مربوط است. او پس از وقوف به اصل وحدت تاریخ جهان در تصور این وحدت به حدی مبالغه کرده است که در نخستین فصل از کتاب خود، دو قوم یونانی و پارس را با هم روبرو و این دو قوم را به صورت دو قهرمان بزرگ تاریخ جهان معرفی می‌کند. تاریخ هرودت در حقیقت تاریخ نزاع و برخورد
آسیا و
اروپا و ستیز این دو تمدن مغایر است. وی در ضمن بیان جریان این رقابت و ستیز بزرگ بین دو تمدن آسیایی و اروپایی کوشیده است، آنچه به قول او «زیبایی‌ها و شگفتی‌های جهان از یونانیان و اهالی آسیا باقی مانده است»، در کتاب خود نقل کند.
برخلاف تصور جمعی از محققان شیوه تاریخ نویسی هرودت فقط جمع آوری ساده متون و اسناد و افسانه‌های تاریخی نبوده و حق این است که گفته شود، این مؤلف کهن سبک و شیوهای خاص در ترکیب مطالب بکار برده و جلوهای خاص به اثر خود بخشیده است. او مطالب و افسانه‌های تاریخی را به قسمی بیان کرده که فهم آن برای همه کس آسان است؛ ولی چون مردی است که زیاد سفر کرده و به تحقیقاتی پرزحمت و دشوار دست زده دریغش آمده است که اطلاعات و معلومات وسیع خود را خلاصه کند و عصاره و چکیده آن را برای خوانندگان ارمغان گذارد و به همین جهت است که همه جا و از همه چیز با تفصیل زایدی سخن می‌گوید، به قسمی که گاه اطاله کلام خواننده را کسل و ناراحت می‌کند.
با وجود فصول زیادی که هرودت به شرح جزئیات عجایب و شگفتی‌های زمان خود اختصاص داده است، شگفتی‌هایی که امروز در نظر ما کودکانه و ناچیز جلوه می‌کند، در خلال همین مطالب، کتاب پرارزش او تاریخ جهان را مشاهده می‌کنیم که آهسته و آرام ورق می‌خورد.
در سرفصل کتاب داستان بزرگ کرزوس
پادشاه افسانه‌ای لیدی و
فرمانروای شهر سرود و
سرزمین‌های وسیع بر اقوام یونی در
آسیای صغیر فائق می‌شود. طولی نمی‌کشد که کورش پادشاه فاتح پارس امپراتوری وسیع او را فتح کرده و کرزوس را از تخت شاهی بزیر می‌کشد و به
اسارت می‌برد. افسانه جوانی کوروش و ظهور مؤسس خاندان هخامنشی نیز به سهم خود جالب است.
هرودت ضمن بیان یکی از این افسانه‌ها سراسر تاریخ
آسیا را بیان می‌کند و ضمن استفاده از فرصت به تفصیل از اوضاع
مصر سخن می‌گوید. مطالبی که او در این قسمت از کتاب خود درباره مصر نوشته به حدی مفصل است که شاید بتوان گفت در هیچ قسمت از کتاب درباره هیچ یک از کشورهای آن زمان چنین به تفصیل سخن نگفته است. از موقعی که کمبوجیه برای فتح مصر حرکت می‌کند تا موقعی که مصر به دست این پادشاه فتح می‌شود، یک جلد تمام از کتاب به شرح اوضاع مصر اختصاص دارد.
پس از آن هرودت انقلابات داخلی پارس و چگونگی جلوس داریوش را بر اریکه سلطنت شرح می‌دهد و به تهیه مقدمات جنگ‌های مدیک که در زمان این پادشاه پایه گذاری شد، اشاره می‌کند. او قبل از بیان جزئیات این جنگ بزرگ و تاریخی به ذکر جنگ‌های
داریوش با اقوام با سیت می‌پردازد و آنگاه به تفصیل از جنگ سیرن یاد می‌کند و درباره اقوام و ملل مختلف که در این جریان با آنها برخورد کرده است، داد سخن می‌دهد.
مؤلف پس از بیان سرگذشت داریوش، شورش مردم یونی و قیام شهر
سارد را شرح می‌دهد و در این قسمت است که خواننده با حساس‌ترین لحظات تاریخ
بشر روبرو می‌شود. اسامی فراموش نشدنی تاریخ جهان، ماراتن، سالامین، پلاته و میکال افسانه بزرگ‌ترین جنگ‌های حماسی و پهلوانی تاریخ باستان را در ذهن خواننده منعکس می‌کند. جنگ ماراتن یکی از بزرگ‌ترین جنگ‌های تاریخ جهان محسوب می‌شود. لشکرکشی داریوش از راه دریا و پیاده شدن سربازان متهور پارس در دشت ماراتن در برابر دروازه‌های شهر آتن نخستین برخورد دو تمدن متضاد جهان باستان بود.
دوره تاریخ هرودت با شرح جنگ‌های پلاته و میکال که آخرین برخورد تمدن شرق و غرب محسوب می‌شود به پایان می‌رسد. در جدال و ستیز بزرگی که بین این دو تمدن درگرفت
غرب موقتا پیروز شد و شرق به داخل چهاردیواری قاره وسیع خود رانده شد. قصد اصلی مؤلف از تالیف نه جلد کتاب تاریخ بیان ماجرای همین زورآزمایی بزرگ بوده و آنچه هرودت بعد از ذکر این وقایع نقل می‌کند در حقیقت دنباله زائدی از شرح همین وقایع است.
ترجمه فارسی کتاب با استفاده از دو نسخه ترجمه
فرانسوی صورت گرفته و مترجم در تکمیل یادداشت‌ها و توضیحات خود از حواشی یکی از نسخه‌ها نیز استفاده کرده و پاورقی‌های مفیدی را ارائه کرده است. در ابتدای هر یک از مجلدات فهرست مطالب و در انتها نیز فهرست اسامی اشخاص و اماکن آمده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
