تأویل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاویل به معنی بازگشت دادن هر چیزی به
هدف مورد نظر از آن است.
تاویل، بازگشت دادن هر چیزی به
هدف مورد نظر از آن
و در اصطلاح
قرآن به چهار معنا آمده است:
۱. عاقبت و نتیجه کار:
اسراء آیه۳۵
۲.
تعبیر خواب:
یوسف آیه۶
۳. حقیقت
قیامت و
معاد:
اعراف آیه۵۳
۴. تعیین مراد و مقصود خداوند از
آیات مجمل و
متشابه قرآن :
آل عمران آیه۷.
اهل
معرفت برای
تاویل عرفانی، اصول و شرایطی بیان کرده‌اند
امام خمینی نیز همسو با اهل
معرفت برای
تاویل عرفانی اصولی را بیان کرده از جمله:
۱- سازگاری با اصول عقل و شرع:
تاویل باید به‌گونه‌ای باشد که به اثبات حکمی برخلاف عقل و شرع نینجامد.
۲- نبود تنافی میان ظاهر و باطن: امام خمینی معتقد است
تاویل در نزد اهل
معرفت با ظاهر الفاظ در شریعت، همخوانی دارد؛ ازاین‌رو
عارفان بیشتر
تاویلات متکلمان و
فلاسفه را که خلاف ظاهر شریعت است، نمی‌پذیرند،
زیرا
تاویلات عرفانی، اگرچه مستند به کشف و ذوق
عرفانی است، این‌چنین نیست که ضابطه‌مند نباشد؛ بلکه در نظر
عارفان تاویل صحیح مانند مکاشفه منوط به تنافی نداشتن با ظواهر قرآن است و
عارف کامل کسی است که همه مراتب ظاهر و باطن قرآن را حفظ کند، زیرا بدون حفظ ظاهر، رجوع به باطن ممکن نیست و کسی که تنها باطن را بگیرد بدون این‌که به‌ظاهر توجه کند از صراط مستقیم خارج شده است و دیگران را نیز گمراه خواهد کرد.
۳- اتصال و هماهنگی میان آیات: در
تاویل لازم است که تناسب و هماهنگی میان آیات رعایت شود؛ ازاین‌رو
تاویلات قرآن و آیات متشابه آن باید در راستای این هماهنگی تفسیر شوند و هر آیه در ضمن حفظ ظاهر و اتصال و پیوستگی میان آن‌ها مکمل و متمم تفسیر ظاهری و در طول آن خواهد بود که روح و باطن آن حاکم بر ظاهر و ظاهر جلوه باطن است.
۴- اعمال نکردن نظر شخصی: در
تاویل لازم است که از اعمال‌نظر و آرای شخصی پرهیز شود، زیرا این کار در حقیقت تفسیر به رای است که در شریعت نکوهش شده است و ازاین‌جهت تاویلاتی که این شرط را ندارد و از تحکمات عقلی و ابراز عقیده شخصی نشئت می‌گیرند، نزد اهل
معرفت پذیرفته شده نیست. به اعتقاد امام خمینی تاویلاتی که بر اساس مجادلات کلامی و براهین ناقص فلاسفه که از حقایق و
معارف الهی محجوب‌اند،
تاویل صحیح نیست؛ چنان‌که برخی حیات و نطق موجودات عالم را باوجوداینکه مطابق آیات صریح و روایات است به‌مجرداینکه بعید است،
تاویل کرده‌اند.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۳۱۳، برگرفته از مقاله «تأویل». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
