تأدیب و سختگیری در زندان و حدود آن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تأدیب و سختگیری در زندان و حدود آن از مباحث فقهی و حقوقی مربوط به
حقوق زندانی و درباره تأدیب و سختگیری در
زندان و حدود آن بحث می‌کند. در
شریعت اسلامی برای مجرمان، تعزیراتی وجود دارد و مجرم در زندان یا بیرون زندان مورد تادیب و سختگیری قرار می‌گیرد اما با
شکنجه و اعمال دشوار تفاوت دارد.
در اینجا به نمونه‌هایی از سختگیری اشاره می‌کنیم:
چند دسته به این سختگیری کیفر می‌شوند:
الف) کسی که زنش را
ظهار کرده باشد و رجوع نکند.
علّامه حلّی می‌گوید: … وگرنه در غذا و آب به او سختگیری می‌شود تا رجوع کند.
ب) کسی که قسم بخورد دیگر با زنش همبستر نشود و از این سوگند برنگردد.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
مولی (ایلاءکننده) اگر از
طلاق خودداری می‌کرد،
امیر المؤمنین (علیه‌السلام) او را در اتاقکی از نی زندانی می‌کرد و آب و غذا به او نمی‌داد تا زنش را طلاق دهد.
ج) حکم
بدهکار که با وجود زندان
بدهی خود را نمی‌پردازد
[چیست
]؟ ابو الصلاح حلبی گوید: اگر بدهکار عادت به زندان کرد … در فشار قرار داده می‌شود.
یحیی بن سعید گوید: هشت دسته در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرند:
۱. مظاهر، در صورتی که سه ماه از زمانی که شکایت نزد قاضی برده‌اند گذشته باشد. اگر از دادن
کفّاره با اینکه قدرت دارد یا از طلاق دادن، خودداری کند.
۲. مولی در صورتی که چهار ماه از زمانی که زنش از او نزد حاکم شکایت کرده، گذشته باشد و او از کفّاره با اینکه قدرت دارد یا از طلاق دادن، خودداری کند.
۳. کسی که
قتل انجام داده یا کاری کرده که موجب
حد یا
تعزیر است و به حرم پناهنده شده باشد در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرد تا بیرون بیاید و
قصاص شود یا حد و تعزیر بر او جاری شود.
۴. کسی که مسلمان شده در حالی که بیش از چهار زن دارد مامور می‌شود چهار تن از آنان را انتخاب کند، اگر نکرد در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرد تا چهار تن را برگزیند.
۵. کسی که
اقرار کند حقّی از کسی به گردن اوست، ولی مشخص نکند و بر آن اصرار کند، تعزیر می‌شود و در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرد تا آن را مشخص کند.
۶. کسی که مدّعی شود چیزی از کسی می‌خواهد و سکوت کند نه اقرار نه
انکار، تعزیر می‌شود و در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرد تا اقرار یا انکار کند.
۷. محاربی که قتل نکرده و مال نبرده یا از شهرش
تبعید می‌شود یا در خوردن و آشامیدن مورد فشار قرار می‌گیرد تا توبه کند بنابر رای
شیخ طوسی در
نهایه،
مبسوط،
خلاف و …
۸. زن مرتد
حبس ابد می‌شود و در هنگام
نماز کتک می‌خورد و در خوردن و آشامیدن بر او سخت گرفته می‌شود…
این تأدیب کیفر زن مرتد است. از علی (علیه‌السلام) روایت شده: … به او لباس نمی‌دهند مگر پارچۀ خشن آن هم به مقداری که عورتش را بپوشاند و او را از گزند حفظ کند.
که کیفر چند دسته است:
الف) مادر زنادهنده: شخصی نزد
رسول خدا آمد و گفت: مادرم دست نامحرم را رد نمی‌کند. فرمود: او را زندانی کن. گفت کردم. فرمود: مانع ورود نامحرم شو. گفت: شدم. فرمود: پس او را ببند.
ب) کارگزار خائن: داستان
ابن هرمه، فرماندار سوق الاهواز. علی (علیه‌السلام) نوشت: او را به زندان ببر و پاهایش را ببند.
ج) آدم شرور: علی (علیه‌السلام) آدم شرور را در قید می‌کرد و کسی را بر او می‌گمارد تا موقع نماز از یک طرف او را باز کند.
د) داستان
ثمامة بن اثال: ثمامه در حال
شرک به قصد
عمره آمد، تا وارد
مدینه شد … او را نزد رسول خدا آوردند. حضرت دستور داد او را به یکی از ستون‌های مسجد بستند.
نظر نگارنده: وی پادشاه
یمامه بود. پیامبر موقعی که برای پادشاهان نامه می‌فرستاد نامه‌ای به دست سلیط بن عمرو برای او و هوذة بن علی فرستاد.
ه) کسی که از پرداخت بدهی طفره می‌رود.
شیخ کنی می‌گوید: از این فهمیده می‌شود که اگر صرف حبس برای ادای دین مفید نباشد به وسایل دیگری مثل آهن (زنجیر)، می‌توان توسل جست، بلکه فقیه باید بداند زندان از باب مثال است به ویژه که معلوم شد از باب
امر به معروف است. پس مدار این است که به او فشار بیاید تا بدهی خود را بپردازد گرچه با نگه‌داشتن او در هوای گرم یا سرد و امثال آن باشد.
احمد بن یحیی: سپس از منکر آن را باز می‌داری و آن چه به نظر می‌رسد، به او مهلت داده می‌شود و حکم به تسلیم و حبس او می‌شود اگر خواستار حبس شد و او برای مصلحت در بند می‌شود مگر پدر که برای فرزند به زندان نمی‌افتد.
و) قاتل:
عمر بن عبد العزیز گوید: هیچ‌یک از مسلمانان زندانی را در زنجیر نکنید که نتواند ایستاده نماز بخواند و کسی جز قاتل را شب به زنجیر نکشید.
نظر نگارنده: هیچ‌یک از فقیهان چنین فتوایی نداده‌اند. آری، اگر ترس این باشد که فرار کند، بحث دیگری است.
دسته‌های مختلفی بدان کیفر می‌شوند از جمله کسی که در ادای بدهی کوتاهی می‌کند، که گذشت. دستۀ دیگر، کارگزار خائن است.
علی (علیه‌السلام) در مورد داستان ابن هرمه می‌فرماید: دستور بده زندانیان شب‌ها به حیاط زندان بیایند و گردش کنند غیر از ابن هرمه، مگر اینکه احتمال دهی بمیرد که در این صورت او هم می‌تواند به حیاط زندان بیاید.
روایت شده که پیامبر حکم به زندان و زدن کرد.
زدن کیفر چند دسته است:
الف) کسی که شخصی را نگه داشته تا دیگری او را بکشد.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: در هر سال پنجاه تازیانه به او می‌زنند.
ابن برّاج از قدما و
آیةاللّه خوئی از معاصران به آن فتوا داده‌اند.
ب) کارگزار خائن. علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: او را از زندان بیرون بیاور و ۳۵ تازیانه بزن … پس از سی روز اگر دیدی طاقت دارد ۳۵ تازیانۀ دیگر به او بزن.
ج) دزدی بار سوم … دزد را زد و حبس ابدش کرد.
د) کسی که بدهی‌اش را نمی‌پردازد. شیخ طوسی دربارۀ او می‌گوید: حاکم او را مجبور می‌کند بدهی‌اش را بپردازد اگر نپرداخت برای تادیب او را زندانی می‌کند باز اگر نپرداخت او را بیرون می‌آورد و تعزیر می‌کند. پیوسته او را زندان و تعزیر می‌کند تا مال خود را بیرون آورد و بدهی‌اش را بپردازد …
نظر نگارنده:
ابن حمزه و یحیی بن سعید و علّامه و دیگران بدان فتوا داده‌اند.
ه) زن مرتد. در وقت نماز کتک می‌خورد
و به کارهای دشوار وادار می‌شود.
جزیری:
حنفیه دربارۀ
ارتداد زن گویند: … واجب است حبس شود تا بمیرد، یا
اسلام بیاورد و هر روز ۳۹ تازیانه می‌خورد. از جامع الصغیر نقل شده: علت اینکه هر روز تازیانه می‌خورد این است که هرچه زودتر او را به اسلام برگردانند.
و) قاتل فراری. در روایتی دارد: والی می‌تواند پس از دستگیری او را زندانی و تادیب کند.
این بود معنای تادیب و سختگیری در مورد زندانی با وجود روایات ضعیفی که نمی‌توان بدان‌ها استناد جست. پس نمی‌شود از این موارد تعدّی کرد و کارهایی به نام اعمال شاق و شکنجه انجام داد. اما امروزه، آزادگان جهان به خصوص
مؤمنان با شدیدترین و زشت‌ترین شیوه‌ها شکنجه می‌شوند که نمونه‌ای از آن‌ها را ذکر می‌کنیم:
وصل برق به جاهای حساس بدن که باعث می‌شود در او لرزش‌هایی به وجود بیاید و توازن و قوۀ ماسکۀ خود را از دست بدهد؛ نشاندن بر بخاری نفتی؛ سوزاندن ریش؛ آویزان کردن پا به پنکۀ هوایی و بستن دست به پشت و بعد روشن کردن پنکه که با گردش آن، فرد نیز می‌چرخد و هر بار که از جلو شکنجه‌گران می‌گذرد با شلاق بر سر او ضربه می‌زنند؛ سوزاندن دست با برق؛ سوزاندن با آتش. بدین طریق که سیخی را بر آتش آن چنان داغ می‌کنند که سرخ می‌شود آن‌گاه با آن بدن فرد را می‌سوزانند؛ سوراخ کردن دست و پا با مته برقی؛ شکستن بینی با چکش آهنی؛ کندن ناخن‌ها؛ نوشاندن آب داغ؛ شکافتن دهان؛ باد کردن شکم فرد با تلمبه تا بترکد؛ زندانی را لخت می‌کنند و او را در جایی که پر از زنبور است قرار می‌دهند که آن‌ها همۀ بدن او را می‌گزند به صورتی که ورم می‌کند و بیهوش می‌شود؛ سلول انفرادی در مکان بسیار کوچک به گونه‌ای که زندانی نمی‌تواند پاهایش را برای خواب دراز کند یا بایستد؛ زندان کردن در استوانه‌های خاص آهنی و توخالی که در آن بسته می‌شود و آن قدر در آن سرپا می‌ایستد تا یا می‌میرد یا او را به شکل دیگری
شکنجه می‌دهند؛ کوبیدن گوش به دیوار با میخ در حالت نشسته یا ایستاده یا خواب …؛ و صدها شیوۀ وحشیانۀ شکنجه که آن را سنگدلان و دشمنان اسلام، یعنی
یهود و عمّالشان مرتکب می‌شوند و با این حال، شعار دفاع از حقوق بشر را سر می‌دهند!
• طبسی، نجم‌الدین، حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص۵۸۸-۵۹۴.
