بیت المعمور در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از
کعبه یا خانه‌ای
محاذی کعبه در آسمان چنین تعبیر شده است.
بیت‌المعمور که از آن به ضُراح،
ضریح
و عروبا
نیز تعبیر شده، ترکیبی وصفی از «بیت» و «معمور» است. «بیت» در لغت معادل منزل و مسکن
و به معنای خانه و «معمور» اسم مفعول از مصدر «عمران» و به معنای آباد است
، بنابراین بیت‌المعمور یعنی خانه آباد. خانه آباد در لغت به خانه‌ای اطلاق می‌شود که متروک نباشد و اهلش در آن سکونت داشته باشند.
ترکیب «البیت المعمور»تنها یک بار در آیه ۴ سوره
طور ، آمده است. در آغاز این سوره‌خداوند در کنار چند قَسَم، به آن نیز سوگند‌یاد کرده است:«والطّور و کِتب مَسطور فی رَقّ مَنشور والبَیتِ المَعمور • والسَّقفِ المَرفوع».
سوگند خداوند به «البیت المعمور»حاکی از قداست، حرمت و عظمت والای این خانه آباد در پیشگاه اوست.
مفسران درباره اینکه این خانه مقدس چیست اختلاف نظر دارند؛ برخی با توجه به اینکه در
قرآن از کعبه با نام بیت یاد شده بیت‌المعمور را به کعبه تفسیر کرده‌اند که به وسیله زائران و حاجیان همواره معمور و آباد است و نخستین خانه‌ای است که برای عبادت بر روی زمین ساخته و آباد شده است.
برخی دیگر گفته‌اند: منظور از آن خانه دل‌های مؤمنان است که با معرفت و اخلاص، آباد است.
برخی می‌گویند: بیت‌المعمور اشاره است به دل‌های عارفان که به معرفت و محبت خداوند آبادان و به نظر او زنده و به لطف او شادان است.
برخی نیز بیت‌المعمور را به قلب عالم یعنی نفس ناطقه کلیه که همان لوح قدر است تفسیر کرده‌اند که با
طواف ملکوت بر گرد آن همواره آباد است.
بنابر آنچه در علوم عقلی و عرفانی ثابت است همه موجودات عالم ماده مسبوق به تحقق در عوالم قبل از عالم ماده‌اند که از آن جمله کعبه است، از این رو باید قبل از تحقق مادی آن، در عوالم پیشین (
عالم مثال ،
عقل و
لاهوت ) متحقق شده باشد. بیت‌المعمور اشاره به وجود کعبه در عالم‌مثال است که در برخی از اقوالِ مشهورتر به بیتی در محاذات کعبه (در آسمان اول، چهارم یا هفتم) تفسیر شده است،
از این رو بر اساس روایتی: کعبه مربع ساخته شده، چون
محاذی بیت‌المعمور است و بیت‌المعمور مربع است، چون در محاذات
عرش قرار دارد و عرش نیز مربع است، زیرا کلماتی که
اسلام بر آن بنا شده ۴ تاست: «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله اکبر».
حرمت بیت‌المعمور در آسمان‌ها همانند حرمت کعبه در زمین است.
این خانه با عبادت فرشتگان معمور و آباد است
و براساس
روایات هر روز ۷۰۰۰۰ فرشته به زیارت آن می‌آیند و هرگز به آن باز نمی‌گردند.
با توجه به اینکه بیت‌المعمور حقیقت مثالی کعبه در عوالم غیبی آسمان چهارم یا هفتم
است مقصود از محاذات آن با کعبه محاذات معنوی است نه مادی،
بنابراین، این شبهه که: «اگر بیت‌المعمور در آسمان همواره
محاذی کعبه باشد باید هم زمین حرکت کند هم آسمان یا هیچ یک حرکت نکنند، چون اگر یکی حرکت کند و دیگری ساکن باشد از محاذات یکدیگر بیرون می‌روند» ظاهرنگری ناشی از پندار جسمانی بودن بیت‌المعمور است.
براساس برخی از روایات و نیز نظر برخی از مفسران بیت‌المعمور همان
مسجدالأقصی است
که در آیه ۱ اسراء: «سُبحنَ الَّذی اَسری بِعَبدِهِ لَیلاً مِنَ المَسجِدِ الحَرامِ اِلَی المَسجِدِ الاَقصَا الَّذی برَکنا حَولَهُ لِنُرِیَهُ مِن ءایتِنا اِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ البَصیر»
ذکر شده و پیامبر (صلی الله علیه وآله) در آنجا با ملائکه و پیامبران الهی
نماز خوانده
و با حضرت
ابراهیم (علیه السلام)به گفتگو پرداخته است.
البته بنابر اصل تطابق عالم کبیر کیانی و عالم صغیر انسانی آنچه در عالم کبیر موجود است در عالم صغیر انسانی نیز وجود دارد و بیت‌المعمور عالم صغیر انسانی قلب انسان است، از این رو برخی از اقوال که بیت‌المعمور را به قلب انسان کامل تفسیر کرده
می‌تواند اشاره به این مطلب باشد.
در روایات ویژگی‌های دیگری برای بیت‌المعمور ذکر شده است که برخی از آنها عبارت است از:
۱. قرآن کریم نخست به صورت دفعی به بیت‌المعمور، سپس از بیت‌المعمور به صورت تدریجی و در ظرف ۲۰ سال بر رسول‌اکرم (صلی الله علیه وآله) نازل‌شد.
۲. بیت‌المعمور ۵۰۰۰۰ سال پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین آفریده شده است.
۳. بر بیت‌المعمور نام خدای متعالی نوشته شده است: «و باسمک المکتوب فی‌البیت المعمور».
۴. هرروز ۷۰۰۰۰
فرشته بر بیت‌المعمور نازل شده، پس از طواف آن خانه به زمین می‌آیند و به طواف کعبه می‌پردازند، آنگاه به زیارت قبر رسول‌خدا (صلی الله علیه وآله) شتافته و سپس به زیارت قبر
امیر‌مؤمنان (علیه السلام) می‌روند و از آنجا به
کربلا رفته و پس از زیارت قبر
امام حسین (علیه السلام) به آسمان عروج می‌کنند.
۵. فرشتگان به هنگام طواف بیت‌المعمور با خواندن دعای «یا من أظهر الجمیل و ستر القبیح، یا من لم‌یؤاخذ بالجریرة...»به نیایش می‌پردازند.
۶. نام
محمد (صلی الله علیه وآله)، علی، حسن، حسین و
ائمه (علیهم السلام) و شیعیانشان بر پوستی از نور و آویخته بر بیت‌المعمور نگاشته‌است.
۷. نگهبان بیت‌المعمور فرشته‌ای است که او را «زرین» می‌گویند. در نسخه‌ای «رزین» و در نسخه‌ای دیگر «درزین» آمده است.
بحارالانوار؛ بیان السعادة فی مقامات العباده؛ تفسیر اطیب البیان؛ تفسیر روح البیان؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، ابن عربی؛ تفسیر القمی؛ تفسیر نمونه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن؛ روض الجنان و روح الجنان؛ علل الشرایع؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المصباح المنیر؛ معجم مقاییس اللغه؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نثر طوبی.
دانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «بیت المعمور».
