بَیْع (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَیْع (به فتح باء و سکون یاء) از
مفردات نهج البلاغه، هم به معنای فروختن می‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ویژگی مردان الهی، حقوق خودش نسبت به یاران و جریان
شفاعت حسنین (علیهماالسلام) از
مروان بن حکم، و ... از این واژه استفاده نموده است.
بَیْع به معنای فروختن آمده است.
چنان‌که
راغب در
مفردات می‌گوید:
«بیع» به معنای دادن
جنس و
اخذ قیمت است.
و «
شراء» دادن قیمت و گرفتن جنس است.
طبرسی آن‌را
تجارت معنی کرده است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
درباره مردان خدا فرموده است:
«وَ باعوا قَلیلاً مِنَ الدُّنْیا لا یَبْقَی بِکَثیر مِنَ الاْخِرَةِ لا یَفْنَی.» «بندگان نیک خدا و فروخته‌اند دنیای فانی را به
آخرت باقی.»
«مبایعه و تبایع»: به معنای خرید و فروش بین دو نفر است.
«ابتیاع»: به معنی خریدن است.
«بیعت»: در واقع فروختن طاعت و فرمانبری است. به‌همین جهت طبرسی می‌نویسد: بیع دست دادن برای فروختن و بیعت دست دادن برای ایجاب طاعت است؛
اما در
اقرب الموارد آن‌را متوّلی کردن و عقد تولیت گفته است.
همچنین امام (علیه‌السلام) به یاران خود فرموده است:
«وَ أَمّا حَقّي عَلَيْكُمْ: فَالوَفاءُ بِالبَيْعَةِ، وَ النَّصيحَةُ في الْمَشْهَدِ وَ الْمَغيبِ، وَ الاِْجابَةُ حينَ أَدْعوكُمْ، وَ الطّاعَةُ حينَ آمُرُكُمْ.» «و امّا حقّ من بر شما اين است كه در
بیعت خويش با من وفادار باشيد و در آشكار و نهان خيرخواهى را از دست ندهيد. هر وقت شما را بخوانم اجابت نماييد و هر گاه فرمان دادم
اطاعت كنيد.»
در بیانی دیگر امام (علیه‌السلام) هنگامی که مروان بن حکم بعد از شفاعت حسنین (علیهماالسلام) در
بصره آزاد شد، هر دو بزرگوار به امام (علیه‌السلام) گفتند: یا امیرالمؤمنین آیا او بار دیگر
بیعت نکند؟ امام (علیه‌السلام) در پاسخ فرمودند:
«أَ فَلَمْ يُبايِعْني بَعْدَ قَتْلِ عُثْمانَ؟ لا حاجَةَ لي في بَيْعَتِهِ! إِنِّها كَفٌّ يَهودِيَّةٌ، لَوْ بايَعَني بِيَدِهِ لَغَدَرَ بِسُبَّتِهِ أَما إِنَّ لَهُ إِمْرَةً كَلَعْقَةِ الْكَلْبِ أَنْفَهُ.» «آیا بعد از قتل
عثمان با من بیعت نکرد! نیازی به بیعت او ندارم، دست او دست
یهودی است
وفا ندارد و
حیله‌گر است اگر با دستش بر من بیعت کند با پایین‌اش (مقعدش)
حیله می‌کند، بدانید برای او مدّت کمی از
حکومت نصیب است به‌اندازه لیسیدن
سگ بینی خود را.»
عبده می‌گوید «سبت»: (به فتح اول)
مقعد انسان و آن چیزی است که انسان به پنهان کردن آن حریص است؛ بنابراین امام (علیه‌السلام) با آن کلمه از حیله پنهانی کنایه آورده و نیز خواسته حیله‌گر را
تحقیر کند.
به اعتقاد نگارنده: مروان بعد از
معاویه، پسر
یزید فقط نه ماه حکومت کرد، به‌همین جهت امام (صلوات‌الله‌علیه) آن‌را به لیسیدن سگ بینی خود را، تشبیه نموده و همچنین
حکومت او را تحقیر فرموده است.
«بیاعات»: در
نامه ۵۳،
جمع «بیاعه» به معنی سلعه و متاع و فروختنی است.
این واژه ۲۴ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بیع»، ص۱۶۴-۱۶۵.
