• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بَوء (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





بَوء (به فتح باء) یا بَواء یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای برابر، مساوات، رجوع و برگشت است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد طلب‌کننده‌ مال، نکوهش غفلت از مرگ و... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه با مشتقاتش دوازده ‌بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.



بَوء یا بَواء به معنای برابر، مساوات، رجوع و برگشت آمده است.
چنان‌که در لغت آمده است: «باءَ اِلَیهِ: رَجَعَ.»
و همچنین آمده است: «باءَ دَمُه بِدَمِه: عَدلُه.»
این کلمه از باب تفعیل، به معنای آماده کردن و قدرت دادن می‌آید.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - فَباءَ - حکمت ۳۳۴ (مال حرام)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص ناپایداری دنیا و مال‌ اندوزی فرموده است:
«أَصابَهُ حَراماً، وَ احْتَمَلَ بِهِ آثاماً، فَباءَ بِوِزْرهِ، وَ قَدِمَ عَلَى رَبِّهِ، آسِفاً لاهِفاً.»
«آن را از حرام به دست آورده و با آن گناهان را متحمّل شده، با گناه آن قرين گشته و بر خدايش وارد شد خشمگين و اندوهناک.» منظور از آن قرین و با هم شدن با گناه است.


۲.۲ - نُبَوِّئُهُمْ - حکمت ۱۱۷ (موعظه)

همچنین در مورد مردی که در تشییع جنازه‌ای می‌خندید، امام (علیه‌السلام) فرموده‌اند:
«كَأَنَّ الْمَوْتَ فيها عَلَى غَيْرِنا كُتِبَ ... وَ كَأَنَّ الَّذي نَرَى مِنَ الاَْمْواتِ سَفْرٌ عَمّا قَليل إِلَيْنا راجِعونَ! نُبَوِّئُهُمْ أَجْداثَهُمْ، نَأْكُلُ تُراثَهُمْ، كَأَنّا مُخَلَّدونَ.»
«گویا مرگ در دنیا بر غیر ما نوشته شده ... و گويى اين مردگانى را كه مى‌بينيم مسافرانى هستند كه به زودى به سوى ما باز مى‌گردند آن‌ها را در قبرشان مى‌گذاريم و ميراث آن‌ها را مى‌خوريم، گويى بعد از آن‌ها جاودانيم.» «سَفر»: (بر وزن عقل) جمع، به معنی مسافران است.
«نبوّئهم»: یعنی آماده می‌کنیم برای آن‌ها قبورشان را.


۲.۳ - فَلْيَتَبَوَّأْ - خطبه ۲۱۰ (دروغ گفتن بر رسول الله)

امام (صلوات‌الله‌علیه) از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نقل می‌کند که فرمود:
«وَ قَدْ كُذِبَ عَلَى رَسولِ اللهِ (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) عَلَى عَهْدِهِ، حَتَّى قامَ خَطيباً، فَقالَ: «مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ.»»
«در عصر پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) آن‌ قدر به آن حضرت دروغ بسته شده كه بپا خاسته خطبه خواند و فرمود: «هر کس عمدا بر من دروغ بندد محل خویش را از آتش اتّخاذ کند.» «تبوّء»: از باب تفعّل به معنی اتخّاذ است که در کلام آن حضرت (علیه‌السلام) امر غائب است.
در این خصوص به نهایه ابن اثیر واژه‌ «بوء» رجوع شود.


۲.۴ - بَواءً - خطبه ۱۴۴ (فلسفه فرستان انبیاء)

امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر در خصوص فلسفه فرستادن انبیاء در بین مردم فرموده است:
«فَيَكونَ الثَّوابُ جَزاءً، وَ الْعِقابُ بَواءً
«تا پاداش و كيفر، مفهوم صحيح داشته باشد.» منظور از آن قصاص و انتقام است که با عمل برابر می‌باشد.



این واژه با مشتقاتش دوازده ‌بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.


۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۹.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۶۷.    
۳. فیروز آبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۱، ص۳۴.    
۴. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۱، ۱۵۴.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه ت الحسون، ص۸۵۹، حکمت ۳۳۴.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۳۵، حکمت ۳۴۴.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۵، حکمت ۳۴۴.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۰، حکمت۳۴۴.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۹۴.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۹۵.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۷۵۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۲۶.    
۱۳. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۵۹.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۷.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۷۹، حکمت ۱۲۲.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹۰، حکمت ۱۲۲.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۲، حکمت ۱۲۲.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۸.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۲۲.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۸۶.    
۲۲. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۳۱۱.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۱۵، خطبه ۲۱۰.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۱۴، خطبه ۲۰۵.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲۵، خطبه ۲۱۰.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۰۷، خطبه ۲۱۰.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۵.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۴۱.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۲۹.    
۳۱. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۸.    
۳۲. ابن أثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۱۵۹.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۰۹، خطبه ۱۴۴.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۶، خطبه ۱۴۰.    
۳۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۰۱، خطبه ۱۴۴.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۴، خطبه ۱۴۴.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۶.    
۳۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۶.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۰.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۰۵.    
۴۱. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۸۴.    
۴۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۲، خطبه ۳۳.    
۴۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۳۲، خطبه ۱۰۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بوء»، ص۱۶۰.    






جعبه ابزار