بَضْع (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَضْع ( به فتح باء و سکون ضاد) یا
بَضْعَه (به فتح باء و عین و سکون ضاد) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای قطعه و تکّه گوشت است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص عجز از سخنوری فردی،
قلب انسان و ... از این واژه استفاده نموده است.
بَضْع یا بَضْعَه به معنای قطعه و تکّه گوشت آمده است.
چنان‌که گفته می‌شود: «
فُلان بَضعَةُ مِن فُلان.»
مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (علیه‌السلام) در جریانی که یک نفر شروع به سخن کرد ولی عاجز ماند، فرموده است:
«أَلا إِنَّ اللِّسانَ بَضْعَةٌ مِنَ الاِْنْسانِ، فَلا يُسْعِدُهُ الْقَوْلُ إِذا امْتَنَعَ، وَ لا يُمْهِلُهُ النُّطْقُ إِذا اتَّسَعَ، وَ إِنّا لاُمَراءُ الْكَلامِ.» «بدانید:
زبان تکه‌ای است از انسان، چون
ذهن از معانی امتناع کند زبان به سخن یاری ندهد و چون ذهن با معانی وسعت یابد نطق به زبان مهلت ندهد. (معانی مرتب از ذهن به زبان می‌ریزد) ما اهل بیت امیران سخن هستیم.»
همچنین در رابطه با قلب انسان فرموده‌اند:
«لَقَدْ عُلِّقَ بِنِياطِ هذا الاِْنْسانِ بَضْعَةٌ هِيَ أَعْجَبُ ما فيهِ: وَ ذلِكَ الْقَلْبُ.» «از
رگ‌های انسان تکه گوشتی آویخته، که عجیب‌ترین (عضو)
بدن انسان است و آن همان قلب است.»
«
بضاعة» تکهّ‌ای از مال برای
تجارت، که جمع آن بضائع آید.
چنان‌که به
امام حسن (علیه‌السلام) می‌نویسد:
«وَ إِيّاكَ وَ الاتِّكالَ عَلَى الْمُنَى، فَإِنّها بَضائِعُ النَّوْكَى.» «بپرهیز از اتکال
آرزوها که آن‌ها بضاعت‌های احمقان است.»
«
نوکی»: جمع انوک بر وزن و به معنای احمق است.
این لفظ فقط سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بَضع»، ص۱۴۰-۱۴۱.
