بَصِیْرَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَصِیْرَة: (عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ)«بَصِیْرَة» هم معنای مصدری دارد (بینایی و آگاهی)
و هم معنای وصفی (شخص آگاه) و لذا بعضی آن را به معنای «حجت و دلیل و برهان»، که آگاهی‌بخش است تفسیر کرده‌اند.
(بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ) (بلكه
انسان از وضع خويش آگاه است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه
بصیرت به معنای رؤیت قلبی و ادراک باطنی است، و اطلاق این
بصیرت بر خود انسان یا از باب زید عدل است می‌باشد، و یا تقدیر آن الانسان علی نفسه ذو
بصیرة است.
بعضی از مفسرین گفته‌اند: مراد از
بصیرت حجت است، هم چنان که در آیه (ما اَنْزَلَ هؤُلاءِ اِلَّا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ بَصائِرَ) به این معنا آمده، و انسان هم خودش حجتی است علیه خودش، در آن روز وقتی بازجویی می‌شود، و از
چشم و
گوش و دلش سؤال می‌شود، همان چشم و گوش و حتی
پوست بدنش و دو
دست و دو پایش به سخن آمده، علیه او
شهادت می‌دهند، هم چنان که درباره مورد سؤال قرار گرفتن گوش و چشم و دل فرموده: (اِنَّ السَّمْعَ وَ
الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ
اُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا) و در مورد شهادت دادن گوش و چشم و پوست فرموده: (شَهِدَ عَلَیْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ اَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ)، و درباره سخن گفتن دست‌ها و شهادت دادن پاها فرموده: (وَ تُکَلِّمُنا اَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ اَرْجُلُهُمْ).
و معنای آیه این است که انسان صاحب
بصیرت بر نفس خویش است، و خود را بهتر از هر کس می‌شناسد، و اگر با ذکر عذرها از خود دفاع می‌کند، صرفا برای این است که
عذاب را از خود برگرداند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بصیره»، ص۱۰۳.
