بهاءالدین متو
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَهاءُالدّینْ مَتّو،
متخلص به بهاء (۱۸۰-۱۲۴۸ق/۱۷۶۶-۱۸۳۲م)، شاعر، عارف و از خاندان علمای
کشمیر .
اهمیت او بیش‌تر به سبب آثار وی دربارۀ تذکره‌نویسی صوفیه و تفسیر عقاید عرفانی است.
بهاءالدین در جوانی به
تصوف گرایید. آن‌گاه نزد
ملا محمود بلخی به فراگیری دانش‌های دینی پرداخت و بعدها پیشه معلمی را برگزید.
آثار منظومی متشکل از ۵ مثنوی مشابه خمسه
نظامی از او برجای مانده که اینهاست:
ریشی (رشی) نامه، در ۴هزار بیت که شرح زندگی مشایخ
ریشیه کشمیر است. این رساله به کتابت ابراهیم قادری فرزند میراحمدشاه در سالهای۱۲۸۴-۱۲۸۵ق/۱۸۶۷-۱۸۶۸م به خط تعلیق ودر ۳ دفتر، آراسته به حواشی و عنوانهای رنگی در ابتدای هر بخش، فراهم آمده است.
سلطانی‌نامه، که زندگی‌نامه سلطان العارفین، حمزۀ مخدومی و مریدان اوست و شمار ابیات آن به ۶۰۰’۳می‌رسد.
غوثیه، که زندگی‌نامه پیران قادری، شامل شرح حال و تعلیمات
شیخ عبدالقادر گیلانی (د۵۶۱ق/۱۱۶۶م) و مریدان او:
ابومدین ،
ابن‌عربی ،
ابونجیب سهروردی ،
عماریاسر (از مریدان ابونجیب سهروردی) و
نجم‌الدین کبری است و ابیات آن به ۵۰۰’۵ می‌رسد.
نقشبندیه، که شرح حال بزرگان سلسلۀ نقشبندیه است. این مثنوی با شرابوبکرح زندگی
خواجه یوسف همدانی آغاز می‌شود و با سوانح
خواجه عنایت‌الله نقشبندی پایان می‌یابد.
چشتیه، که شرح حال صوفیان سلسله
چشتیه است و با خلیفه آغاز شده، و به میان
هاشم کشمیری خاتمه یافته است.
بهاءالدین متو در ۱۲۴۸ق درگذشت و در محله مسجد پتوانی به خاک سپرده شد.
(۱) آفاقی، صابر، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم، ۱۱۲-۱۱۳.
(۲) راشدی، حسام‌الدین، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
(۳) عبدالمقتدر، خان بهادر، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
(۴) منزوی، احمد، خطی مشترک.
(۵) منزوی، احمد، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین متو»، ج۱۳، شماره۵۲۱۰.
