بنی ملال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَنی‌ْ مِلاّل، شهری در
مراکش و مرکز استان تادِلا اَزیلال است. این
شهر در ۳۲ و ۳۵ عرض شمالی و ۶ و ۳۷ طول غربی در ارتفاع ۶۲۰ متری از سطح
دریا در کوهپایه‌های اطلس میانی، میانه راه دو
شهر فاس در شمال، و
مراکش در جنوب واقع است.
شهر بنی ملال آب و هوایی نیمه خشک دارد و میانگین بارندگی آن ۳۷۵ میلی‌متر در سال است و در فصل گرما دمای آن تا ۴۳ سانتی‌گراد می‌رسد. رودخانه ام الربیع که از کنار این شهر می‌گذرد، باعث رشد و رونق کشاورزی آن شده است. مهم‌ترین فرآورده‌های کشاورزی بنی‌ملال:
حبوبات،
چغندر،
پنبه،
سیب و
مرکبات است.
این شهر با باغ‌های سرسبز و چشمه‌سارهای پر
آب تفرجگاه مناسبی برای گردشگران است.
وجود چشمه اَسَردون در جنوب این شهر می‌تواند همچون دیگر نقاط این ناحیه از قبیل اَغمات و دَمنات قدمت بسیارداشته باشد.
نخستین ساکنان این شهر
بربرها بوده‌اند. بعدها در دوران یعقوب المنصور موحدی (حک ۵۸۰ ، ۵۹۵ق/۱۱۸۴، ۱۱۹۹م)،
طایفه بنی ملال که از طوایف
قبیله بنی هلال به شمار می‌رفتند و از
مصر به
مغرب آمده بودند، جای‌گزین بربرها شدند.
پیشینه تاریخی شهر بنی ملال با تاریخ شهرِ دای پیوستگی دارد. احتمالاً دای که ابن عبدالمنعم حمیری
از آن نام برده است و در ۲۱۳ق/۸۲۸م پس از درگذشت ادریس دوم به پسرش، یحیی به
ارث رسید، همان بنی ملال آینده است.
در منابع دوره اسلامی از دای به عنوان قلعه و یکی از مراکز مهم بازرگانی یاد شده است.
در ۵۳۴ یا ۵۳۵ق قلعه دای توسط مرابطون ویران شد، اما آن‌ها اندکی بعد در جای آن، قلعه‌ای دیگر بنا کردند و در کنارش
مسجد و صومعه‌ای ساختند که با گذشت زمان رو به آبادانی گذاشت.
در دوران فرمانروایی خاندان
سعدیان، از
شرفای مراکش (۹۱۵-۱۰۶۹ق/۱۵۰۹-۱۶۵۹م) قلعه دای مدت کوتاهی مرکز تادلا گردید و امیر زیدان بن احمد منصور ذهبی (حک ۱۰۱۲-۱۰۳۷ق/۱۶۰۳-۱۶۲۸م) که از جانب پدرش به
حکومت تادلا رسیده بود، این قلعه را تا پیش از اتمام بنای زیدانیه به عنوان دارالحکومه موقت خویش برگزید.
در ۱۰۹۹ق/۱۶۸۸م مولی اسماعیل بخش‌های جدیدی به صومعه دای افزود که کوشیه (بن کوش یا بلکوش) نامیده شد. کوشیه در سده ۱۳ق/۱۹م مجدداً توسعه یافت
کوشیه که امروزه «محله لَمْدینه» خوانده می‌شود، مدت ۲۰۰ سال یکی از دو مرکز ناحیه تادلا به شمار می‌رفت. در اوایل سده ۲۰م به تدریج نام بنی ملال جای‌گزین نام کوشیه شد.
در ۱۳۳۴ق/۱۹۱۶م بنی ملال به تصرف نیروهای فرانسوی درآمد.
در ۱۳۱۳ش/۱۹۳۴م با تخریب برج و بارو و دروازه‌های بنی ملال، شهر توسعه یافت و جمعیت آن نیز رو به افزایش نهاد؛ چنان‌که جمعیت ۵۰۰` ۴ تنی آن در ۱۹۲۰م، به ۱۲۰ هزار تن در ۱۹۹۲م رسید. جمعیت این شهر در ۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م حدود ۹۰۰`۱۶۹ تن برآورد شده است.
(۱) ابن عبدالمنعم حمیری محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۴م.
(۲) ابوعبید بکری عبدالله، المسالک و الممالک، به کوشش وان لون و افره، تونس، ۱۹۹۲م.
(۳) بن عربی صدیق، المغرب، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۴) حجی محمد، «المراکز الثقافیه المغربیه ایام السعدیین»، البحث العلمی، به کوشش محمد صباغ، رباط، المرکز الجامعی للبحث العلمی.
(۵) سلاوی احمد، الاستقصاء، به کوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، دارالبیضاء، ۱۹۵۴-۱۹۵۶م.
(۶) معلمه المغرب، مطابع سلا، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
(۷) نقشه
مراکش، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۲ش.
(۸) Britannica، micropaedia، ۱۹۷۸.
(۹) EI ۲.
(۱۰) The World Gazetteer، www world-gazetteercom/d/d_ma_tahtm.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بنی‌ملال»، شماره۵۱۴۳.
