• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنی‌امیه پس از پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



این نوشتار در مورد رفتار، اعمال و نقش بنی امیه، در حکومت بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم یعنی در دوره خلافت ابوبکر و عمر و عثمان می‌باشد.



بنی امیه در آغاز با جانشینی ابوبکر مخالفت کردند، از این رو ابوسفیان از امیر مؤمنان، امام علی علیه‌السّلام خواست قیام کرده، از هواداری بنی امیه و قریش برخوردار شود؛ اما امام که از نیّت شوم او با خبر بود به سخن وی وقعی ننهاد.
[۱] انساب الاشراف، ج۲، ص۲۷۱.
[۲] تاریخ طبری، ج۲، ص۲۳۷.
در گزارشی دیگر آمده است که آنان پس از رحلت رسول خدا بر عثمان اجتماع کرده، چون از بیعت مردم با ابوبکر اطلاع یافتند، با او بیعت کردند. گویند: عمر که از نفوذ ابوسفیان می‌ترسید، خطر او را به ابوبکر گوشزد کرد. ابوبکر نیز با بخشش زکات جمع آوری شده به دست خود ابوسفیان به وی، دل بنی امیه را به دست آورد.
[۵] العقد الفرید، ج۴، ص۲۴۰.
نیز بعدها احتمالا به کارگیری یزید بن ابی سفیان به عنوان فرمانده بخشی از سپاه مسلمانان در شامات،
[۷] فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۹.
[۸] فتوح البلدان، ج۱، ص۱۳۴.
[۹] تاریخ طبری، ج۲، ص۵۸۶.
در سکوت بنی امیه بی تاثیر نبوده و آنان مصلحت را در همکاری با دستگاه خلافت تشخیص داده، به همکاری پرداختند. عثمان از دیگر بزرگان اموی است که در خلافت ابوبکر، به عنوان کاتب خلیفه، پس از عمر، مقام دوم را در تشکیلات خلافت دارا بود.


موقعیت بنی امیه در دوره عمر نخست با امارت یزید بن ابی سفیان بر ولایت شام و پس از مرگ او در طاعون عمواس با امارت معاویه در شام، فلسطین و اجناد شام تثبیت شد.
[۱۲] فتوح البلدان، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۷.
ابوسفیان نیز نزد عمر منزلتی خاص داشت و از معدود کسانی بود که می‌توانست بر فرش ویژه‌ای که برای خواص پهن می‌شد بنشیند. به کارگیری و توجه خاص عمر به معاویه موجب شد تا معاویه بعدها تسلط خود بر مردم را ناشی از منزلتش نزد عمر و عثمان معرفی کند.
[۱۵] تاریخ دمشق، ج۹، ص۱۶۱.
بنا به نوشته طه حسین، عمر در دوران خلافتش نتوانست یا نخواست با استبداد و فزونخواهی معاویه مقابله کند، از این رو زمینه را برای حکومت امویان فراهم ساخت.
[۱۶] علی و فرزندان، ص۵۵.



در شورای عمر برای انتخاب خلیفه بعد از خویش، بنی امیه با جمع شدن دور عثمان و رقابت با بنی هاشم با افرادی چون عمار که از علی علیه‌السّلام حمایت می‌کرد به بحث پرداخته، وی را دشنام دادند
[۱۸] تاریخ طبری ج۳، ص۲۹۷.
عبدالرحمن بن عوف زهری که به سبب
خویشاوندی با عثمان (همسر خواهر وی بود) نقش زیادی در دستیابی وی به خلافت داشت، می‌گفت: عثمان عمید بنی امیه است. با روی کار آمدن عثمان، زمینه‌های انتقال قدرت به بنی امیه فراهم آمد. ابوسفیان نیز در همان نخستین روزهای خلافت عثمان به وی توصیه کرد که خلافت را همچون گوی به افراد بنی امیه پاس داده، نگذارد از این خاندان بیرون رود.
[۲۱] الاغانی، ج۶، ص۳۵۶.
[۲۲] النزاع والتخاصم، ص۵۹.
گفته شده که خلیفه دوم از تمایلات قبیله‌ای عثمان در هراس بود؛ اما عثمان بر خلاف شرط عمر در شورا، نزدیکان اموی خود را بر مناطق حساس و ثروتمند چون مصر و عراق به کار گمارد. جرج جرداق در تعبیری کوتاه و کار آمد می‌گوید: در زمان عثمان، بنی امیه هم کلید بیت المال را در دست گرفتند و هم شمشیر سلطان را.
[۲۴] الامام علی علیه‌السّلام الصوت العدالة الانسانیه، ج۱، ص۱۸.
عثمان به پشتوانه بنی امیه برخی صحابه گرانقدر چون ابوذر، عمار و ابن مسعود را آزرد. در نتیجه، عملکرد نامناسب آنان، موجی از نارضایتی را در میان مسلمانان فراهم آورده و موجب قیام در برابر عثمان شد.
برخلاف معاویه که در ماجرای محاصره عثمان هیچ اقدام مؤثری در حمایت از وی نکرد، امویان ساکن در مدینه از عثمان حمایت کردند و با طولانی شدن محاصره، امویان تصمیم گرفتند عثمان را شبانه به مکه بفرستند؛ اما نقشه آنان با آگاهی قیام کنندگان خنثا شد. امویان مدینه پس از قتل عثمان، از ترس به‌ ام حبیبه دختر ابوسفیان و همسر رسول خدا پناه برده، نزد او پنهان شدند
[۲۹] الغدیر، ج۹، ص۱۹۸.
و پس از آن به شام
[۳۱] تاریخ طبری، ج۲، ص۶۹۸.
یا مکه گریختند.
[۳۲] تاریخ طبری، ج۲، ص۷۰۰.



الآحاد والمثانی؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ الاحتجاج؛ الاخبار الطوال؛ اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ اسباب النزول؛ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ اسدالغابة فی معرفة الصحابه؛ الاعلام؛ الاغانی؛ الامامة و السیاسه؛ الامام علی علیه‌السّلام صوت العدالة الانسانیه؛ الانساب؛ انساب الاشراف؛ بحارالانوار؛ البدء و التاریخ؛ البدایة و النهایه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ پرتو اسلام؛ تاویل الآیات الباهرات؛ تاویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تاریخ ابن خلدون؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ خلیفة بن خیاط؛ تاریخ صدر اسلام؛ تاریخ العرب؛ تاریخ کمبریج؛ تاریخ مختصر الدول؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تاریخ المدینة المنوره؛ تاریخ الیعقوبی؛ تجارب الامم؛ تجارب السلف در تاریخ؛ التفسیر الحدیث؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر العیاشی؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر مبهمات القرآن؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب؛ التکمیل والاتمام لکتاب التعریف والاعلام؛ التنبیه والاشراف؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجمل والنصر لسید العترة فی حرب البصره؛ جمهرة انساب العرب؛ جمهرة النسب؛ حیاة الامام الحسین علیه‌السّلام؛ خلافت و ملوکیت؛ دائرة المعارف بستانی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح الجنان؛ سبل الهدی و الرشاد؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب؛ شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار علیهم‌السّلام؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید؛ شواهد التنزیل؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ ضحی الاسلام؛ الطبقات الکبری؛ العقد الفرید؛ علوم قرآنی؛ علی و فرزندان؛ عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر؛ الغارات؛ الغدیر فی الکتاب والسنة والادب؛ فتوح البلدان؛ القاموس المحیط؛ قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع؛ الکافی؛ الکامل فی التاریخ؛ کتاب الثقات؛ کتاب الفتن؛ کتاب النسب؛ الکشاف؛ کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال؛ لباب النقول فی اسباب النزول؛ لسان العرب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ المستدرک علی الصحیحین؛ مسند ابی یعلی الموصلی؛ مشاهیر علماء الامصار؛ المعارف؛ معالم التنزیل فی التفسیر والتاویل، بغوی؛ معجم رجال الحدیث؛ المعجم الصغیر؛ معجم قبائل العرب؛ المغازی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ مقدمة ابن خلدون؛ مکاتیب الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ مناقب آل ابی طالب؛ المنتظم فی تاریخ الملوک والامم؛ المنمق فی اخبار قریش؛ موسوعة دول العالم؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النزاع والتخاصم بین بنی امیه و بنی هاشم؛ النصائح الکافیة لمن یتولی معاویه؛ نهایة الارب فی فنون الادب؛ نهج البلاغه؛ ینابیع الموده.


۱. انساب الاشراف، ج۲، ص۲۷۱.
۲. تاریخ طبری، ج۲، ص۲۳۷.
۳. الامامة والسیاسه، ج۱، ص۱۸.    
۴. الاحتجاج، ج۱، ص۹۴.    
۵. العقد الفرید، ج۴، ص۲۴۰.
۶. شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴.    
۷. فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۹.
۸. فتوح البلدان، ج۱، ص۱۳۴.
۹. تاریخ طبری، ج۲، ص۵۸۶.
۱۰. تاریخ دمشق، ج۳۹، ص۱۸۵.    
۱۱. المحبر، ص۳۷۷.    
۱۲. فتوح البلدان، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۷.
۱۳. تاریخ دمشق، ج۵۹، ص۱۱۱.    
۱۴. تاریخ دمشق، ج۵۹، ص۱۱۷.    
۱۵. تاریخ دمشق، ج۹، ص۱۶۱.
۱۶. علی و فرزندان، ص۵۵.
۱۷. البدء والتاریخ ج۵، ص۱۹۱.    
۱۸. تاریخ طبری ج۳، ص۲۹۷.
۱۹. حیاة الامام حسین علیه‌السّلام، ج۱، ص۳۱۴.    
۲۰. حیاة الامام حسین علیه‌السّلام، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱.    
۲۱. الاغانی، ج۶، ص۳۵۶.
۲۲. النزاع والتخاصم، ص۵۹.
۲۳. تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۹۵.    
۲۴. الامام علی علیه‌السّلام الصوت العدالة الانسانیه، ج۱، ص۱۸.
۲۵. الامامة والسیاسه، ج۱، ص۵۱.    
۲۶. تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۹۹.    
۲۷. الجمل، ص۷۳.    
۲۸. الجمل، ص۷۵.    
۲۹. الغدیر، ج۹، ص۱۹۸.
۳۰. تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۱۵۱.    
۳۱. تاریخ طبری، ج۲، ص۶۹۸.
۳۲. تاریخ طبری، ج۲، ص۷۰۰.
۳۳. تجارب الامم، ج۱، ص۴۶۹.    



دائرةالمعارف قرآن کریم بر گرفته از مقاله «بنی امیه».    




جعبه ابزار