بمت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَمَّت، نام خانوادگی دوتن از
مشاهیر ترک می‌باشد.
رهبر جنبش استقلال خواهی
قفقاز شمالی، اندیشمند و نویسنده بود.
در ۱۳۰۸/۱۸۹۰، در ولایت تَمِرخان شوره داغستان زاده شد. در خردسالی پدرش را از دست داد و تحت حمایت مادرش بزرگ شد.
نخست
علوم اسلامی و عربی را فراگرفت و سپس به تحصیلات عالی پرداخت. در ۱۳۳۱/ ۱۹۱۲ از دانشگاه پطرزبورگ در رشته حقوق فارغ التحصیل شد و از همین دانشگاه درجه دکتری گرفت.
در این هنگام، در جنبش‌های استقلال خواهی شمال قفقاز نقش مهمی داشت و پس از استقلال آن نواحی، وزیر امورخارجه جمهوری قفقاز شمالی شد. در
جمادی الاخری ۱۳۳۶/ مارس ۱۹۱۸ با سمت رئیس هیئت، برای شرکت در کنفرانس صلح ترکیه و قفقاز شمالی، که در طرابوزان برگزار می‌شد، به ترکیه رفت.
هنگامی که رئیس کمیته استقلال آذربایجان ـ قفقاز شمالی بود، بر اثر تجاوزات ارضی پی درپی روس‌ها، در ۱۳۰۰ ش /۱۹۲۱، همراه واحدهای نظامی عقب نشینی کرد و به ترکیه پناهنده شد. مدت کوتاهی در طرابوزان اقامت گزید و در آن‌جا ازدواج کرد و سپس مقیم پاریس شد و به انتشار نشریه‌ای به نام (
قفقاز) پرداخت که مدت‌ها به شش زبان و گاهی، با افزوده شدن نسخه ترکی، به هفت زبان منتشر می‌شد و هدف آن دوام بخشیدن به جنبش استقلال خواهی بود. نادرشاه، پادشاه افغانستان در ۱۳۰۴ ش/ ۱۹۲۵، برای تقدیر از شخصیت او و خدماتش به اسلام، وی را شهروند افتخاری افغانی اعلام کرد. در ۱۳۰۸ ش/ ۱۹۲۹، کتاب (قفقاز و
انقلاب روسیه) او منتشر شد. در اثنای
جنگ دوم جهانی،
حیدر بمت از دنیای سیاست کناره گرفت و مستقیماً به جهان
اسلام روی آورد و به تألیف آثاری درباره آن پرداخت. در این هنگام، کاردار سفارت
افغانستان در سویس شد. مهمترین اثرش، (چهره‌هایی از اسلام)، را در این دوره منتشر کرد (لوزان ۱۹۴۶، پاریس ۱۹۵۹؛ این اثر به ترکی نیز ترجمه شده است؛ بهادر دولگر، آنکارا ۱۹۶۳).
حیدر بمت، که رهبری شایسته و بی باک بود، سراسر عمرش را با پایبندی به باورها و جهان بینی اسلامی سپری کرد و در راه حفظ حقوق
مسلمانان کوشید. به عقیده او، اسلام در جوامع اسلامی، از لحاظ افکار سیاسی، عنصر اساسی است و ازاین‌رو لازم است که سرزمین‌های مسلمان نشین اتحادیه‌ای تشکیل بدهند. او در ۱۲فروردین ۱۳۴۴/۳۱مارس ۱۹۶۵، در پاریس درگذشت و در گورستان مسلمانان آن شهر، موسوم به بوبینیی، مدفون شد.
از
بمت، دو فرزند پسر به نامهای نجم الدین و تیمور باقی ماند که از آن دو، نجم الدین از شخصیت‌های معروف جهان اسلام شد.
بمت، با نام مستعار ژُرژ ریووار نیز آثاری تألیف کرده است که پاره‌ای از آن‌ها بدین قرار است : مسئله قفقاز (لوزان ۱۹۱۱) سهم مسلمانان در تمدن (ژنو۱۹۶۲) «موقعیت ترکیه» در لومووا سویس (مونترو، ژوئیه ۱۹۴۳).
اندیشمند و مرد سیاسی سرشناس جهان اسلام بود.
در ۱۸ آذر ۱۳۰۱/ ۸ دسامبر ۱۹۲۲، در پاریس متولد شد. فرزند
حیدر بمت بود.
تحصیلات متوسطه را در دبیرستان بوفون پاریس و در اکول نوولِ شایّی سور لوزان، و تحصیلات عالی را در دانشکده حقوق دانشگاه لوزان انجام داد. بعدها از همین دانشکده درجه دکتری گرفت و تا ۱۳۲۶ ش/ ۱۹۴۷ در دانشگاه سوربون حقوق روم تدریس می‌کرد. از ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ تا ۱۳۳۱ ش/ ۱۹۵۲، در کالج ترینیتیِ دانشگاه کیمبریج و دانشگاه ازهر در موضوعات اسلامی تحقیق کرد و مدتی بعد، در «مدرسه زبان‌های شرقی» پاریس به این تحقیقات ادامه داد.
نخستین سمت رسمی خود را در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸ در
سازمان ملل عهده دار شد. در کنفرانس بین المللی
صلیب سرخ در ژنو، به نمایندگی از طرف کشور افغانستان، شرکت کرد (۱۳۲۸ ش/ ۱۹۴۹). از شهریور (سپتامبر) همین سال به عضویت یونسکو درآمد و به ترتیب، از ۱۳۲۸/ ۱۹۴۹ تا ۱۳۳۳ ش/ ۱۹۵۴ مأمور ارشد دفتر مشاوره حقوقی، از ۱۳۳۳ ش/ ۱۹۵۴ تا ۱۳۳۷ ش/ ۱۹۵۸ مسئول روابط سیاسی کشورهای عربی، خاورمیانه و اروپای شرقی، از ۱۳۳۹ ش/ ۱۹۶۰ تا ۱۳۴۳ ش/ ۱۹۶۴ مسئول هماهنگی طرح شرق ـ غرب یونسکو، از ۱۳۴۳ ش/ ۱۹۶۴ تا ۱۳۴۶ ش /۱۹۶۷ مدیر (بخش) علوم انسانی، از ۱۳۴۹ ش/ ۱۹۷۰ تا ۱۳۵۳ ش/ ۱۹۷۴ مدیر امور فرهنگی، از ۱۳۵۴ ش/ ۱۹۷۵ تا ۱۳۵۸ ش/ ۱۹۷۹ مشاور معاون مدیر کل در (امور) فرهنگ و ارتباطات بود. علاوه بر وظیفه اش در یونسکو، از ۱۳۵۵ ش/ ۱۹۷۶، نمایندگی پاریس در سازمان کنفرانس اسلامی را نیز بر عهده گرفت و عضو کمیته تدارک اعلامیه اسلامی حقوق بشر شد و نزد معاون دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، با سمت مشاور در هویت فرهنگی، به فعالیت پرداخت. علاوه بر این، در فعالیت‌های مرکز تحقیقات تاریخی، هنری و فرهنگی اسلامی استانبول، شرکت مؤثر داشت.
از ۱۳۵۶ ش /۱۹۷۷، در دانشگاه‌های پاریس، از جمله دانشگاه سوربون، تمدن اسلامی و جامعه شناسی تدریس می‌کرد. علاوه بر تسلط به زبان‌های فرانسه، انگلیسی، روسی، آلمانی، اسپانیایی و ایتالیایی، در عربی و فارسی و ژاپنی معلومات ارزنده‌ای داشت و در مجموع، از دانش بسیار وسیعی بهره مند بود.
او با فعالیت‌های علمی خود به فرهنگ اسلامی خدمات زیادی کرد و درباره
تمدن و
هنر اسلامی و شهرسازی و علم محیط زیست در اسلام مقاله نوشت و سخنرانی کرد.
بمت که به تبعیت افغانستان درآمده بود پس از آن‌که روس‌ها در ۱۳۵۸ ش/ ۱۹۷۹ افغانستان را اشغال کردند، به شهروندی پاکستان درآمد. در اواخر عمر، کتابخانه شخصی خود را، که از پدر و پدربزرگش به ارث برده و خود در تکمیل آن کوشیده بود، به کتابخانه مرکز تحقیقات تاریخی، هنری و فرهنگی اسلامی استانبول ـ واقع در سرای (کاخ) ییلدیز ـ اهدا کرد. در این مرکز فهرست ویژه‌ای برای کتاب‌های اهدایی او تهیه شده است (استانبول ۱۹۹۰).
(۷) نجم الدین
بمت، که شخصیتی گیرا و خلقیاتی استوار داشت، برای خدمت به اسلام، در تمامی همایش‌های اسلامی بین المللی که از خاور تا باختر و از شمال تا جنوب برگزار می‌شد، شرکت می‌جست و فعالیت می‌کرد. در ۲۶ دی ۱۳۶۳/ ۱۵ ژانویه ۱۹۸۵ درگذشت و در ۵ بهمن /۲۴ ژانویه در گورستان مسلمانان، بوبینیی، در جوار قبر پدرش، به خاک سپرده شد.
مهمترین آثار منتشر شده نجم الدین
بمت، از این قرار است : (جنبه‌هایی از هنر اسلامی ) (پاریس ۱۹۴۶)؛
(موضوعات و اوزان در ادب اسلامی ) (پاریس ۱۹۵۸)؛ ( چهره‌هایی از جهان اسلام ) (پاریس ۱۹۵۹؛ این کتاب در اصل تألیف پدرش،
حیدر بمت، است و نجم الدین قسمتی از آن را نوشته است)؛ ( موقعیت علم و فن در تمدن اسلامی ) (لس آنجلس ۱۹۶۴)؛ ( مشرق در آیینه ) (پاریس بی تا.)؛ (
مکه و
مدینه امروزی ) (پاریس ۱۹۸۰، با همکاری حمزه قائدی و هاشم تیجانی). دو اثر به نامهای ( و پرنده خود در حال گشادن بال )(پاریس ۱۹۸۷) و ( شهرهای اسلامی )(پاریس ۱۹۸۷) در بردارنده مقاله‌ها و سخنرانی‌های اوست که پس از مرگش منتشر شده است. گذشته از این‌ها، او با تهیه برنامه‌هایی درباره تمدن اسلام برای تلویزیون فرانسه، توجه تمام اروپا را به این مسائل جلب کرد.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بمت»، شماره۱۷۸۹.
