بطرس بن بولس بستانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُطرُس بن بُولُس بستانی (۱۲۳۵ـ۱۳۰۱/۱۸۱۹ـ ۱۸۸۳)، در قریه دبّیّه متولد شد و نخست به مدرسه دهکده و سپس به مدرسه عَین وَرقه رفت و ده
سال از عمرش، (۱۲۴۶ـ ۱۲۵۶/ ۱۸۳۰ـ۱۸۴۰)، در آن مدرسه سپری شد.
برای کمک به مادرش که تازه همسر خود را از دست داده بود، و سرپرستی و نگهداری برادرانش، پیشنهاد بورس تحصیلی را برای تکمیل آموزش دینی در مدرسه مارونیها در رم نپذیرفت. ظاهراً هنگام تحصیل در
مدرسه عین ورقه به آموختن
زبان انگلیسی همت گماشته و با این زبان آشنا شده بود و این آشنایی در تماس‌های بعدی او با هیئت‌های مبلّغینِ
مذهب پروتستان سخت سودمند افتاد.
سرانجام، در ((
بیروت)) اقامت گزید و ۴۳ سال در آن شهر به سر برد. ورود او به بیروت با اغتشاشات ناشی از عزیمت امیر بشیر ثانی و عقب‌نشینی نیروهای مصری مصادف گشت. براثر آشنایی با مبلّغان مذهبی امریکایی، به آیین پروتستان گروید. در همین دوران بود که با دکتر کُرنلیوس وان دیک آشنا شد. دکتر وان دیک در آن هنگام پزشک جوانی بود که با هیئت‌های مبلّغان مذهبی همکاری می‌کرد و بتازگی در بیروت رحل اقامت افکنده بود و مشتاق بود تا
زبان آن کشور را بطرس بستانی بیاموزد.
در فاصله سال‌های ۱۲۶۲ـ ۱۲۶۴/ ۱۸۴۶ـ ۱۸۴۸، بستانی که به‌طور موقت بیروت را ترک گفته بود، در کارِ اداره مدرسه عَبِیه که دوستش تاسیس کرده بود و در آن دوره
شهرت فراوان داشت، به او کمک کرد و در همین‌جا بود که برای استفاده شاگردانش دو جزوه آموزشی خود را با نام‌های کَشفُ الحِجاب فی علم الحساب و بلوغُ الارَب فی نحو العَرب تالیف کرد؛ و هم در آن‌جا بود که پسر بزرگش، سلیم، متولد شد.
به محض بازگشت به بیروت در ۱۲۶۴/۱۸۴۸، کنسولگری
امریکا او را به مترجمی
استخدام کرد و او تا ۱۲۷۹/۱۸۶۲ در آن سمت باقی ماند. در این دوران، همچنان به فراگرفتن زبان‌های اروپایی و سامی ادامه داد، با این نیّت که در ترجمه کتاب مقدس به دکتر اسمیت یاری دهد. در ۱۲۷۷/۱۸۶۰، وی مجله خود به نام نفیر سوریّه (شیپور سوریه) را منتشر کرد. آنگاه در ۱۲۸۰/۱۸۶۳ مدرسه ملّی بلند آوازه خود را بنیان نهاد که تا ۱۲۹۲/۱۸۷۵ دایر بود و خدمات ارزنده‌ای به کشور کرد. در ۱۲۸۷/۱۸۷۰، به انتشار دو نشریه الجِنان و الجَنَّه اقدام کرد و یک
سال بعد نشریه الجُنَینَه را انتشار داد.
دستاوردهای مهم بُطرس بستانی، گذشته از تاسیس مدرسه و انتشار مجله‌هایش، عبارت بود از: سهم او در ترجمه
کتاب مقدس، تدوین فرهنگِ بزرگ لغت به نام
مُحیط المحیط که در ۱۲۸۷/۱۸۷۰ آماده انتشار شد، و دایره المعارف که نخستین جلد آن در ۱۲۹۳/۱۸۷۶ به چاپ رسید.
وی در گرماگرم کار تهیه و چاپ دایره المعارف درگذشت و تنها توانست شش جلد از آن را تدوین کند.پسرش، سلیم به ادامه این کار برخاست و دو مجلد دیگر به آن افزود. تدوین این دایره المعارف عاقبت، پس از انتشار جلد یازدهم دچار وقفه شد و هرگز به پایان نرسید.
(۱) آندرائوس، المعلم بطرس البستانی، پایان نامه دانشگاه لبنان، ۱۹۷۰.
(۲) فؤاد افرام بستانی، الروائع، ش ۲۲، بیروت ۱۹۵۰.
(۳) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص۱۴۲ـ۱۴۸.
(۴) شاکر خوری، مجمع المَسَرّات، بیروت ۱۹۰۸.
(۵) جرجی زیدان، تراجم مشاهیر الشرق، ج۲، قاهره ۱۹۲۲، ص۲۷ـ۳۳.
(۶) لویس شیخو، الاداب العربیه، ج۲، بیروت ۱۹۱۰.
(۷) میخائیل صَوایا، المعلم بطرس البستانی، بیروت ۱۹۶۳.
(۸) فیلیب بن نصرالله دی طرازی، تاریخ الصحافه العربیه، ج۱ و ۲، بیروت ۱۹۱۳.
(۹) مارون عبود، رُوّادالنهضه الحدیثه، بیروت ۱۹۵۲.
(۱۰) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج۴، ص۴۸ـ۴۹.
(۱۱) المُقتطف، (اول اوت ۱۸۸۳).
(۱۲) ن نصّار، نحوه مجتمع جدید، بیروت ۱۹۶۹.
(۱۳) الهلال، (۱۵ ژانویه ۱۸۹۶)
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۱۳۱۸، برگرفته از مقاله «بطرس بن بولس بستانی».
