برهان لمی غیر مطلق

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

برهان لمی غیر مطلق یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای برهان دالّ بر ثبوت اکبر در ضمن اصغر، نه ثبوت اکبر به طور مطلق است.

---

برهان لمّی بر دو قسم است: برهان لمی مطلق و برهان لمی غیر مطلق.

---

برهان لمّی غیر مطلق آن است که اوسط، تنها علت ثبوت اکبر در ضمن اصغر است، نه علت وجود اکبر به طور مطلق. در مقابل آن، برهان لمّی مطلق قرار دارد که حدوسط در آن، علت ثبوت اکبر است، مطلقاً چه در ضمن اصغر یا مصداق دیگر.

---

حدوسط در برهان لمّی غیر مطلق، علت ثبوت اکبر برای اصغر است، اما در خارج، نسبت آن با اصغر یا اکبر به یکی از سه صورت است:
۱. اوسط در خارج، معلول وجود اکبر است که برای آن چنین مثال زده‌اند: این قیاس بدیهیّ الانتاج است، و هر قیاس بدیهیّ الانتاج به هیئت شکل اول است؛ پس این قیاس به هیئت شکل اول است. در این استدلال حدوسط (بدیهیّ الانتاج بودن) در خارج، معلول وجود اکبر (هیئت شکل اول) است.
۲. اوسط در خارج، معلول وجود اصغر است؛ مثل: هر برهانی قیاس است و هر قیاسی حجت است؛ پس این برهان حجت است. در این استدلال، حدوسط (قیاس) در خارج، معلول وجود اصغر (برهان) است.
۳. اوسط نه معلول اصغر است و نه معلول اکبر؛ مثل: آب مرکب است و هر مرکبی قابل انحلال است؛ پس آب قابل انحلال است. در این استدلال حدوسط نه معلول اصغر (آب) است و نه اکبر (قابلیت انحلال) بلکه معلول امر ثالثی است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    

---