برهان‌الدین صدرجهان صدرالصدور عبدالعزیز بن عمر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
برهان‌الدین، صدرجهان، صدرالصدور عبدالعزیز بن عمر، فقیه و پیشوای دینی و سیاسی و از شخصیت‌های خاندان
آل برهان می‌باشد؛ این
خاندان، خاندانی روحانی و سیاسی در
ماوراءالنهر و
بخارا در
سده ۶ و ۷ق/۱۲ و ۱۳م بوده است.
برهان‌الدین، صدرجهان، صدرالصدور عبدالعزیز بن عمر،
فقیه و پیشوای دینی و سیاسی است. وی از برجسته‌ترین افراد
آل برهان است و پس از برادرش محمد به پیشوایی رسید.
گفته‌اند که علم
فقه را از سَرَخسی و حُلُوانی آموخته است.
او از قدرت سیاسی و دینی برخوردار بود و از این‌رو نفوذ اجتماعی فراوان داشت. نویسندگان از او با عنوان سلطانِ دستاوردارانِ جهان یاد کرده و گفته‌اند از ثروتمند‌ترین افراد روزگار خود بوده است.
عوفی از او حکایت می‌کند که: وقتی دانشمندی غریب که به تعلّم به
سمرقند آمده بود، خیانتی عظیم کرد، سلطان سمرقند او را بگرفت و خواست که برنجاند و گفت اگرچه بدین
خیانت مستوجب کشتن است، اما چون دانشمند و غریب است، او را ۳۰ تازیانه بزنند. صدر جهان گفت: اگر پادشاه هر تازیانه‌ای را به ۱۰۰۰
دینار زر سرخ بفروشد،
خزانه را توفیری تمام باشد و دانشمند را از آن ورطه بیرون آورد، و این واقعه در
ماواءالنهر مشهور است. گفته‌اند که وی در اواخر
عمر بر اثر کتاب خواندن بسیار، بینایی خود را از دست داد.
وی همان کسی است که محمد بن زُفَرِ بن عمر،
تاریخ بخارا تألیف ابوبکر بن محمد بن جعفر نَرشَخی را در ۵۷۴ق/۱۱۷۸م به نام تلخیص کرد.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل برهان»، ج۱، ص۳۸۳.
