امام خمینیبرزخ را عالمی که حد وسط عالم عقول و عالم طبیعت است می‌داند و از عالم برزخ با نام‌هایی چون عالم قبر، عالم مثال، خیال منفصل، مُثُل معلقه و خیال کل یاد می‌کند.
بحث از برزخدر تعالیم اسلامی ریشه در آیات قرآن کریم دارد و در برخی روایات حقایقی از آن عالم بیان شده است که در مقایسه با معنای اصطلاحی حکما، بر برزخ صعودی منطبق است و از آن به عالم قبر تعبیر شده است؛ البته مراد از قبر بعد ملکوتی آن است که برای انسان با مرگ آغاز می‌شود.
بنابر برخی روایات، برزخ نمونه و مثالی از قیامت است و نسبت آن با قیامت همانند نسبت خواب با بیداری است. امام خمینی تفاوت برزخ با قیامت را در این می‌داند که دربرزخ انس به طبیعت باقی است، با ظهور عالم غیب توجهات و انس به عالم طبیعت قطع می‌شود و در اینجا قیامت کبری برپا می‌گردد.
امام خمینی عالم برزخ را از جهت براهین عقلی، آیات و روایات ثابت می‌داند. ایشان قائل است قوه خیال، نشئه برزخی است و انکار تجرد خیالی، مستلزم بطلان بقای نفوسی است که به مرتبه عقل نرسیده‌اند؛ ازاین‌رو عالم برزخ بنفسه موجود است؛ اما نسبت به موجود طبیعی که در ارتقای وجودی خود به مرتبه تجرد برزخی نرسیده است، فعلیت ندارد؛ ازاین‌رو امام خمینی برخی از روایات را که می‌گویند بهشت و جهنم به‌واسطه اعمال انسان ایجاد می‌شوند، بر این معنا حمل می‌کند که نعمت‌های بهشتی پیش از عمل موجود نیستند.
امام خمینی معتقد است هر یک از نفوس انسانی با حرکت جوهری بدن مثالی متناسب با خود را در عالم مثال دارا خواهد بود و بدن‌های برزخی، از لوازم ایجاد شده نفوس و به آنها متکی‌اند. ازآنجاکه بدن‌های مثالی در این عالم همان بدن است و جسم برزخی غیر از جسم دنیوی نیست و کامل‌تر و لطیف‌تر است، این جسم طبیعی است که ترقی می‌کند و وارد نشئه برزخی می‌شود. ایشان در بیان توقف افراد در عالم برزخ بر این باور است که برزخ همان بقای انس به طبیعت است و برزخ هر کس با برزخ دیگر افراد متفاوت است. براین‌اساس میزان در طولانی شدن مدت برزخ برای اشخاص تعلقات آنان به دنیاست و این تعلقات هرچه کمتر باشد توقف انسان دربرزخ کمتر است.
[۹]خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۶۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
