بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسگری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بررسی صحت و اعتبار روایات
تفسیر منسوب به امام عسگری علیه‌السّلام » توسط دکتر سیده فاطمه هاشمی در سال ۱۳۸۱ ش
به زبان فارسی تالیف شده است.
در انگیزه تالیف و
به عنوان مقدمه می‌آید:
شیعه معتقد است که فهم کلام
وحی و و قوف بر دقائق
آیات قرآن کریم جز با تمسک
به حاملان و ورثه حقیقی قرآن یعنی
اهل بیت پیامبر علیه‌السّلام و سنت آنان که مکمل
سنت نبوی است میسر نمی‌گردد،
تفسیر منسوب به امام عسگری علیه‌السّلام یکی از
تفاسیر ماثور برجای مانده از
قرن سوم هجری است که شامل
تفسیر سوره حمد و
سوره بقره تا
آیه ۲۸۲
می‌باشد. ماثور از پیامبر علیه‌السّلام و اهل بیت علیهم‌السّلام است و یکی از منابع مهم شیعه محسوب می‌شود. عمده‌ترین منابعی که
به نقد و بررسی سندی یا محتوایی این
تفسیر پرداخته‌اند سیزده مورد می‌باشد که از جمله آنها،
محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل،
ابوالحسن اشعری در حاشیه
تفسیر مجمع البیان،
آیت‌الله خویی در معجم رجال الحدیث و.... آنچه مهم است این مسئله است که باید
انتساب و صحت و اعتبار این
تفسیر معلوم گردد تا مورد عمل و احتجاج قرار گیرد.
کتاب شامل مقدمه، شش فصل، نتیجه گیری نهایی و فهارس مختلف می‌باشد. بعد از بررسی در زمینه حجیت و اعتبار
تفاسیر ماثور و میزان ارزش آنها، بررسی مفهوم، ملاکهای صحت و اعتبار
روایات از دیدگاه
امامیه و ضرورت تنقیح و تحقیق در روایات
تفسیری-
به عنوان پیش درآمد بر مبحث اصلی-
به بحث پیرامون ضرورت تنقیح و تهذیب روایات
تفسیری اهل بیت علیهم السلام، جایگاه
تفسیر منسوب به امام عسگری علیه‌السّلام ، بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حاکم و راهکار حضرت در آن شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارزیابی
تفسیر موجود از جهت سند (راویان و طریق آن) و از جهت محتوا (ارزیابی متنی مواردی
روایات موجود در
تفسیر با استفاده از ملاکهای معتبر در تشخیص احادیث) پرداخته شده است. در تهیه و نگارش مطالب، از منابع معتبری نظیر: مهم‌ترین
تفاسیر ماثور شیعه و
اهل سنت، اهم کتب تراجم و
رجال، اهم کتب علم الحدیث و درایه الحدیث، اهم کتب
تاریخ و سیره (خصوصا تاریخ صدر
اسلام)، کتب حدیثی و مقایسه و استفاده از منابعی که پیرامون اعتبار یا عدم اعتبار این
تفسیر بحث کرده‌اند، استفاده شده است و سعی بر آن شده که در پایان هر بخش، نتیجه گیری مشخصی ارائه گردد. شیوایی و رسائی عبارات با رعایت اختصار و سادگی در انتقال مطالب، نحو چینش، بررسی ابعاد و زوایای گوناگون مباحث، سیر منظم منطقی و استدلالی
به همراه تقسیمها و تحلیلهای محققانه، بررسی معانی لغوی و اصطلاحی برخی کلمات و معرفی برخی اعلام و اشخاص، از نقاط قابل تحسین و توجه در تدوین این اثر می‌باشد.
آنچه مسلم است اینکه
شیخ صدوق در کتب مختلف خود این
تفسیر را
به نقل از استرآبادی
روایت کرده است، اما صرف نقل شیخ صدوق از شخص دلالت بر توثیق وی ندارد. وانگهی در طریق این
تفسیر، اضطراب و ضعف دیده می‌شود. حتی طریق شیخ صدوق
به این
تفسیر در کتبش با آنچه صراحتا در ابتدای
تفسیر آمده است منافات دارد، البته عده‌ای از
علما در صدد توجیه برآمده‌اند، بادر نظر گرفتن تمامی این توجیهات، باز هم این ضعف و اضطراب در روایت دیده می‌شود. اما در بررسی محتوای این
تفسیر معلوم می‌شود که سبک نگارش
تفسیر چنان است که در
تفسیر آیات بیشتر
به مصادیق و تاویل آنها که اغلب در زمینه معجزات و فضایل
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است با تکیه بر روایات توجه شده است. مضمون نگارش مطالب و روایات
به گونه‌ای است که گویا هدف از آن تربیت و آشنایی روایان
تفسیر با معارف قرآنی و جایگاه اهل بیت علیهم‌السّلام در قرآن بوده است، اضطراب در متن نشانگر نقل
به معنا یا خطا و سهو روایان است و گاهی معلول خطای نساخ می‌باشد.
مواردی از قبیل ضعف و اضطراب در سند و متن، تعارض با کتاب
خدا و
احادیث قطعی و
عقل و مسلمات تاریخی و... دیده می‌شود. ب) دست دیگر که تعدادشان کمتر از دسته اول است، اسلوب روایی را حفظ کرده و با ملاکهای ارزیابی و اعتبار احادیث مطابقت داردند. چنان که روایاتی مطابق با کتاب خدا و سنت قطعی و مسلمات تاریخی و برخوردار از استحکام در متن در آن دیده می‌شود،
به علاوه آنکه احادیثی در باب فضایل و معجزات معصومین علیهم‌السّلام نقل شده که از باب تاویل است و با شان اهلبیت علیه‌السّلام سازگاری دارد و با روایات قطعی صادره از معصومین در کتب روایی معتبر در این مورد تایید می‌گردد. بدیهی است این دسته روایات صرف نظر از ضعف و تردید در سند، از نظر محتوا قابل عمل می‌باشند.
تعداد شش عدد از نسخه‌های چاپی این
تفسیر با تطبیق بر شش عدد از نسخ خطی آن در دسترس می‌باشد. شامل فهرست مطالب، منابع و مآخذ می‌باشد. فهرست منابع بالغ بر ۱۵۰ منبع بوده که در آن
به نام کامل کتاب، نگارنده و سایر مشخصات چاپ و مکان و... اشاره شده است. در پاروقی
به آدرس آیات، روایات، مطالب ذکر شده، ترجمه بعضی آیات، توضیح برخی لغات و اصطلاحات و توضیح بیشتر بعضی مباحث در صورت لزوم اشاره شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
