بدن مثالی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پس از آن‌که
روح از
بدن جسمانی مادی جدا شد،
بدن مثالی در آن
بدن برزخی، به نحو
اتحاد، تا
روز قیامت باقی خواهد بود؛ یا معذّب به
عذاب و عقاب برزخی، یا متنعم در ناز و
نعمت و روح و ریحان برزخی؛ و زمانی که روز
رستاخیز شد و
خداوند عالم بدن‌های جسمانی
مادی را از
زمین برانگیخت،
ارواح بر اجساد
مادی خود برمی‌گردند و برای زندگی ابدی آماده و حاضر می‌شوند.
انسان مرکب از سه چیز است: روح،
بدن عنصری مادی و
بدن مثالی برزخی. این
بدن (
بدن مثالی) بسیار شفاف و لطیف‌تر و رقیق‌تر از هواست که حائل میان جسم
مادی ثقیل و
روح مجرد است. این
بدن بسیار لطیف برزخی که قوانین ماده (ماده عنصری) در آن جاری و ساری نیست، همان
بدن است که بعد از آن‌که
نفس ناطقه انسانی، یعنی
روح و حقیقت
انسان، علاقه خود را از
بدن جسمانی
مادی قطع کرد، در آن
بدن برزخی، به نحو اتحاد، تا
روز قیامت باقی خواهند بود؛ یا معذّب به
عذاب و عقاب برزخی، یا متنعّم در ناز و
نعمت و روح و ریحان برزخی؛ و زمانی که روز رستاخیز شد و
خداوند عالم
بدن‌های جسمانی
مادی را از
زمین برانگیخت، ارواح بر اجساد
مادی خود برمی‌گردند و برای زندگی ابدی آماده و حاضر می‌شوند.
امام خمینی در مواضع متعددی از آثار خود خاطرنشان کرده است که انسان، گذشته از این
بدن طبیعی
بدن مثالی نیز دارد. مسئله
بدن برزخی یا قالب مثالی یکی از مباحث مرتبط با
معاد جسمانی است. به اعتقاد امام خمینی انسان پس از مرگ و به‌مجرد انقطاع از
بدن مادی، خود را با
بدن برزخی و قالب مثالی می‌یابد هرچند برخی قالب مثالی را عبارت از همین حس لامسه می‌دانند که در سرتاسر
بدن هست و در هر عضوی به شکل همان عضو است.
البته به اعتقاد امام خمینی مراد از
بدن مثالی این نیست که یک کالبد و قالب خالی دیگری ساخته‌اند و روح از این دنیا منتقل شده وارد آن می‌شود، بلکه
بدن برزخی و مثالی در باطن خود انسان هم اکنون است.
امام خمینی در بیان رابطه
بدن مثالی با
بدن دنیوی تفاوت‌هایی را قائل است از جمله:
۱-
بدن دنیوی و
مادی می‌پوسد و خاک می‌شود و از بین می‌رود و بر خلاف
بدن مثالی که همراه با نفس باقی است، از این روی نسبت نفس به این جسدی که خاک می‌شود و می‌پوسد مثل نسبت نفس به اجسام دیگر است.
۲-
بدن دنیوی قشر
بدن برزخی است.
۳-
بدن دنیوی ساتر
بدن برزخی است همان‌طور که لباس صوری ساتر
بدن ملکی است خود
بدن ساتر
بدن برزخی است و
بدن برزخی الان موجود است ولی در ستر و حجاب
بدن دنیایی.
۴-
بدن مثالی برخلاف
بدن مادی حیات دارد.
امام خمینی
بدن مثالی را عین همان
بدن دنیوی می‌داند البته این عینیت
بدین معناست که تشخص و شخص این
بدن باقی می‌ماند و شخص این
بدن، خود دربردارنده صورت جسمیه و ماده (هیولی) است و ماده آن در عالم طبیعت دائم در حال تبدل است و عناصر
مادی در آن جایگزین می‌شود و با اینکه
بدن به‌تدریج در حال تبدل و تغییر است، تشخص صورت جسمیه آن محفوظ است و حافظ تشخص
صورت جسمیه در طول این تبدلات، نفس است و زمانی که این صورت جسمیه با مرگ، ماده خود (
بدن عنصری) را از دست بدهد، صورت جسمیه آن باقی می‌ماند
زیرا حقیقت جسمیت منوط به داشتن ماده نیست، بلکه در برزخ نیز جسمیت وجود دارد و اشخاص با
بدن برزخی التذاذهای جسمی دارند بنابراین جسم و
بدن مادی در سیر طبیعی به
جسم برزخی و ملکوتی تبدیل می‌شود.
قطع نظر از براهین عقلی و ادله فلسفی که بر اثبات جسد برزخی قائم است، دلایل نقلی نیز بر آن اقامه شده است؛ از جمله:
در این‌جا به برخی دلایل نقلی اشاره می‌شود:
«کُنْتُ عِنْدَ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه‌السلام) فَقَالَ مَا یَقُولُ النَّاسُ فِی أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ فَقُلْتُ یَقُولُونَ تَکُونُ فِی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ فِی قَنَادِیلَ تَحْتَ الْعَرْشِ فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه‌السلام) سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُؤْمِنُ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ مِنْ أَنْ یَجْعَلَ رُوحَهُ فِی حَوْصَلَةِ طَیْرٍ یَا یُونُسُ إِذَا کَانَ ذَلِکَ أَتَاهُ مُحَمَّدٌ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم‌السلام) وَ الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ (علیهم‌السلام) فَإِذَا قَبَضَهُ اللَّهُ (عَزَّوَجلَّ) صَیَّرَ تِلْکَ الرُّوحَ فِی قَالَبٍ کَقَالَبِهِ فِی الدُّنْیَا فَیَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ فَإِذَا قَدِمَ عَلَیْهِمُ الْقَادِمُ عَرَفُوهُ بِتِلْکَ الصُّورَةِ الَّتِی کَانَتْ فِی الدُّنْیَ»؛
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «چون خداوند روح مؤمنی را
قبض کند، این روح در کالبدی همچون کالبدی که در
دنیا داشت، قرار می‌گیرید و در آن متنعم است (می‌خورد و می‌آشامد) و چون تازه‌واردی
بدان‌ها رسد، او را به همان صورتی که در دنیا بوده، می‌شناسد».
آن حضرت هم‌چنین فرمود:
«عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه‌السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَرْوُونَ أَنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ فِی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ حَوْلَ الْعَرْشِ فَقَالَ لَا الْمُؤْمِنُ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ مِنْ أَنْ یَجْعَلَ رُوحَهُ فِی حَوْصَلَةِ طَیْرٍ وَ لَکِنْ فِی أَبْدَانٍ کَأَبْدَانِهِمْ»؛ «ارواح
مؤمنان در
بدن‌هایی مثل
بدن دنیوی‌شان قرار می‌گیرد».
ناگفته نماند که برخی به جسد مثالیِ برزخی، اسمی از
الفاظ کهنه یونانی گذاشته‌اند (مثلاً
شیخ اشراق (
سهروردی) و
شیخ احمد احسایی عالم مثال را
عالم هورقلیاء، و
جسم مثالی را
جسم هورقلیایی نامیده‌اند.) که از آن در
احادیث اهل بیت اطهار (علیهم‌السلام) اثری نیست.
هم‌چنین
اعتقاد به اینکه
معاد (پس از
برزخ) فقط با این جسم خواهد بود، صحیح نیست.
•
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جسم مثالی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۱۸. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
