بدرالدین‌محمد بدر چاچی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدر چاچی، بدرالدّین محمّد، از شاعران
قرن هشتم می‌باشد.
در ولایت چاچ (
شاش)، ناحیه ای در
تاشکند، به
دنیا آمد. از
تاریخ دقیق ولادتش اطلاعی در دست نیست. در جوانی زادگاهش را ترک کرد و به
دهلی رفت و به خدمت امرای
تُغلُقیه، خصوصاً سلطان
ابوالمحامد محمّد شاه بن تغلق (حک: ۷۲۵ـ۷۵۲)، رسید و مورد توجه خاص او قرار گرفت
و از جانب او به فخرالزّمان ملقب شد.
بدرالدین نام و
نسب خود را در اشعارش، بدرچاچی، بدر، چاچی، و فخرالزّمان آورده است.
علی ابراهیم خان خلیل
می گوید که بعضی از تذکره نویسان، بدرچاچی و بدرجاجرمی را یکی دانسته‌اند، از جمله این گروه مؤلّف مخزن الغرائب است.
تقی الدّین کاشی نیز او را با یکی از شاعرانی که بدر
تخلّص می‌کرده، خلط کرده است.
بدرالدّین، در شاعری طرزی غریب دارد،
اشعارش بدیع و پیچیده است.
در قصاید از سبک
انوری و
خاقانی و دیگر شاعران بزرگ قرن ششم پیروی کرده و همچون آنان، از صنایع شعری، اعمّ از
تشبیه و
استعاره و
مجاز و اصطلاحات علمی بهره فراوان برده است،
براون
به نحوی مبالغه آمیز، بدرالدّین چاچی را پس از
مولوی و
سعدی دارای مرتبه‌ای بس بزرگ به شمار آورده است.
دیوان او مشتمل بر دو هزار
بیت است.
ضمن اشعارش با مادّه تاریخِ «دولتِ شه»، به سال تنظیم دیوان خود (۷۴۵) اشاره کرده است.
دیوان او در ۱۳۰۷، به تصحیح مولوی محمّد هادی در
شهر کانپور
هند، به چاپ رسید. مولانا غیاث الدّین نیز بر قصاید او شرحی نوشته است.
به گفته بداؤنی و بلوشه، بدر چاچی منظومه‌ای نیز در بحر متقارب، در ذکر سلطنت محمّد بن تغلق، سروده و در ۷۴۵ آن را به پایان برده، اما صفا تنها اثر او را دیوان موجودش دانسته است.
از این دیوان، نسخ کمی موجود است؛ از جمله: نسخه کتابخانه مجلس شورای ملی (سابق)، و نسخه ناتمام کتابخانه ملی پاریس.
هدایت و تقی الدین کاشی نیز نمونه‌ای از اشعار او را نقل کرده‌اند.
تاریخ دقیق
مرگ بدرالدّین معلوم نیست، اما آن را میان سالهای ۷۴۵ و ۷۵۲، در دهلی، دانسته‌اند.
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی،الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
(۳) علی‌ابراهیم خلیل، تذکرة صحف ابراهیم، نسخه عکسی از نسخه خطی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش ۶۶۳.
(۴) ذبیح‌اللّه صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۳، بخش ۲، تهران ۱۳۶۳ش.
(۵) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین محمد بدرچاچی»، شماره۷۵۲.
