بایزید رومی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بایَزیدِ رومی،
شاعر و
عارف ترک قرن ۱۰ق/۱۶م می‌باشد که به بایزید خلیفة بن عبدالله، بایزید درویش و بایزید ثانی نیز شهرت دارد.
وی از
خلفای جمال‌الدین خلوتی و از مشایخ دوره
سلطان بایزید دوم بوده است.
تاریخ و محل تولد وی به درستی معلوم نیست.
درباره درگذشتش نیز منابع سال‌های متفاوتی را ذکر کرده‌اند، ولی چون گفته‌اند که تألیف یکی از آثارش با عنوان سرّ جانان در ۹۲۲ق/۱۵۱۶م بوده، می‌توان گفت که بعد از این تاریخ درگذشته است، هرچند که بغدادی وفات او را در حدود سال ۹۱۰ق ضبط کرده است.
بایزید رومی به اشاره مرشدش جمال‌الدین خلوتی که به نام خلیفه چلبی مشهور بود، به
ادرنه آمد و در آن‌جا ساکن شد. برای وی در
قبرستان قییق تکیه‌ای ساختند و برای مصارف و مخارج تکیه، روستایی نیز وقف شد.
بایزید در علوم ظاهر تبحر داشت و به
آداب خانقاهی و معارف صوفیانه آگاه بود و تأثیر کلامش پیروان بسیاری را به سوی او جلب کرده بود.
او نزد خلیفه چلبی طی طریق کرد و به سبب ارادتش به
بایزید بسطامی،
لقب بایزید ثانی را برای خود برگزید.
از بایزید رومی اشعاری نیز به جای مانده که وی در آن‌ها آراء و عقاید مهم
تصوف را به زبانی روشن و رسا بیان می‌کند. وی در اشعار خود به فنون و صنایع شاعری، و حتی به
وزن و
قافیه توجهی ندارد و
شعر را وسیله‌ای برای بیان افکار و نظریات خود دانسته است. یکی از مریدان بایزید به نام محیی اثری دارد با عنوان دایره جهان‌نما که در آن برخی نکات و اطلاعات راجع به بایزید رومی را به دست می‌دهد. نسخه‌ای از این اثر به شماره ۱۵۳۳، در کتاب‌خانه دانشگاه
استانبول نگهداری می‌شود. بایزید دوری تا پایان عمر در ادرنه زندگی کرد و در همان‌جا درگذشت و در کنار تکیه‌اش به خاک سپرده شد.
از بایزید رومی آثاری به نظم و نثر برجای مانده است: سرجانان، منظومه‌ای است به
ترکی در بیش از ۵۵۰۰
بیت در تصوف که تحت تأثیر آراء عرفانی
محیی‌الدین ابن عربی سروده شده است. وی در این منظومه ضمن توضیح موضوعات عارفانه، به شرح و بیان سخنان برخی از
صوفیان مشهور نیز پرداخته است. نسخه‌های خطی این اثر در کتاب‌خانه ملت و کتاب‌خانه دانشگاه استانبول نگهداری می‌شود؛ سجنجل‌الارواح،
تفسیری است بر
سوره فاتحه که نسخه‌ای از آن در کتاب‌خانه سلیمانیه نگهداری می‌شود؛
بیان‌الاسرار للاحرار فی بوادی الملک الجبار الغفار؛ حاشیه بر انوار التنزیل
بیضاوی؛ حاشیه علی
فصوص الحکم؛ رسالةالوجود؛ شرح‌النصوص؛ طورسینا؛ شرح فصوص‌الحکم.
(۱) بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م.
(۲) بغدادی، هدیه.
(۳) ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکره مشاهیر عثمانیه)، استانبول، ۱۳۱۱ق.
(۴) حاجی خلیفه، کشف.
(۵) سعدالدین، محمد، تاج التواریخ، استانبول،
۱۲۷۹ق.
(۶) طاش کوپری‌زاده، احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بایزید رومی»، ج۱۱، ص۴۴۵۶.
