• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

باب حزوره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



باب حزوره به یکی از درهای ضلع غربی مسجدالحرام اطلاق می‌شود.



باب حزوره یکی از درهای شش گانه دیوار غربی مسجدالحرام بود.
[۱] تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۲۵.
حزوره به معنای تپه کوچک است.این نام بر تپه‌ای در مکه که بازاری روی آن قرار داشت، اطلاق می‌شد.
[۴] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۹۴.
[۵] اخبار مکه، فاکهی، ج۴، ص۲۰۶-۲۰۷.
باب الحزوره نامی بود که سده‌های پیاپی برای این در به کار می‌رفت.
[۸] منائح الکرم، سنجاری، ج۱، ص۴۸۲.



در منابع از این در با چندین نام یاد شده است: باب الحزامیه؛ باب بنی حکیم بن حزام به علت روبه رو بودن با خانه‌های بنوحکیم بن حزام اسدی؛ باب البقالین به سبب قرار گرفتن در برابر بازار بقال‌ها
[۹] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
[۱۰] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۲۶.
[۱۱] الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۸۰.
[۱۲] الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۹۴.
؛ و باب بنی زبیر.
[۱۳] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
[۱۴] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۹۴-۱۹۵.
[۱۵] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۲۱۷-۲۱۸.
در منابع متاخر، از نام باب الوداع نیز یاد کرده‌اند؛ زیرا زائران پس از طواف از این در بیرون می‌آمدند.
[۱۶] اثارة الترغیب، محمد بن اسحق الخوارزمی، ج۱، ص۲۷۶.
[۱۷] مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۳.
[۱۸] تحصیل المرام، ج۲، ص۶۱۱.



نخستین بار در دوره حکومت مهدی عباسی به سال ۱۶۷ق. یقطین بن موسی و ابراهیم بن صالح در گسترش مسجدالحرام، دری برای این ورودی ساختند.
[۱۹] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۲۱۷-۲۱۸.
[۲۰] مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۸.
ارتفاع هر طاق ۱۳ ذرع (حدود ۵/۶ متر) با پهنای پنج ذرع (حدود ۵/۲ متر) بود که با هفت
[۲۱] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۹۵.
یا هشت پله به مسجد راه می‌یافت.
[۲۲] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
این در که برابر باب بنی هاشم در ضلع شرقی مسجد ساخته شده بود، با این هدف طراحی گشت تا سیل از آن بیرون رود و ویرانی کمتری در مسجد ایجاد نماید.
[۲۳] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۰.
[۲۴] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۷۳.
به سال ۷۷۱ق. باب الحزوره که با سقوط ماذنه آن بر اثر بارش باران‌های سیل آسا آسیب دیده بود، به فرمان سلطان شعبان بن حسین مملوکی و به دست علاء الدین علی ترکمانی، امیر الحاج مصری، تعمیر شد.
[۲۵] مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۵.
[۲۶] الدرر الفرائد، عبدالقادر بن محمد الجزیری، ج۱، ص۴۱۶.



باب حزوره در آتش سوزی مهیب به سال ۸۰۲ق. در مسجدالحرام از میان رفت. به سال ۸۰۴ق. به فرمان فرج بن برقوق مملوکی و به دست امیر بیسق
[۲۷] الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۸۲-۱۸۳.
این در با دو ورودی و ستونی مربع شکل در میان آن‌ها بازسازی شد که با ۱۰ پله به درون مسجد راه داشت.
[۲۸] مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۳.
بر پایه مقیاس نقشه مهندسان مصری، پهنای این باب حدود ۶ متر و پهنای هر ورودی که از دو لنگه در چوبی تشکیل می‌شد، دو متر بود. در قسمت جلو ورودی‌ها، سایبانی با طاقی بلند قرار داشت. بر بالای دو طاق، سه دایره طراحی شده بود و میان آن‌ها عباراتی در چهار سطر نوشته شده بود. این نوشته‌ها چنین بودند: «بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین»، «یا مبدء یا معید»، {ان الذی فرض علیک القرآن لرادک الی معاد} و {انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر} نیز بر آن، سال بازسازی و نام سلطان و امیر بیسق نقش بسته بود. درون دایره‌ها نیز عباراتی در سه سطر نوشته شده بود. در دایره میانی، در خط بالا عبارت «رسول الله» و در خط وسط «لا اله الا الله» و در خط پایین «محمد» نگاشته بودند. دو دایره دیگر که به شکل نماد سلطنتی بودند، شامل دعایی در حق سلطان فرج بن برقوق مملوکی بود. بر بالای ستون وسط دو طاق، از سمت درون مسجد، سنگ نوشته‌ای قرار داشت که به تاریخ بازسازی در به فرمان سلطان مملوکی و به دست امیر بیسق ظاهری اشاره داشت.
[۳۱] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۱۸- ۱۲۰.
این بازسازی از چنان استحکامی برخوردار بود که این باب تا هنگام ویرانی آن به سال ۱۳۶۸ق. به فرمان ملک عبدالعزیز به همان شکل باقی ماند.
[۳۲] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۲۰.
[۳۳] موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۳۰۴.
در نیمه نخست سده دهم ق. کنار این در، دکه‌ای جای داشت که محل تقسیم صدقات و کمک‌های مالی حکمرانان عثمانی میان مردم مکه بود.
[۳۴] موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۳۰۴.



اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م. ۸۸۵ق.) ، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق؛ اثارة الترغیب و التشویق: محمد بن اسحق الخوارزمی (م. ۸۲۷ق.) ، به کوشش ذهبی، مکه، مکتبة الباز، ۱۴۱۸ق؛ اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ اخبار مکه: الفاکهی (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۰ق؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛ تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق.) ، به کوشش ابن دهیش، ۱۴۲۴ق؛ الجامع اللطیف: محمد بن ظهیره (م. ۹۸۶ق.) ، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق؛ الدرر الفرائد المنظمه: عبدالقادر بن محمد الجزیری (م. ۹۷۷ق.) ، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق؛ رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق.) ، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، ۱۴۱۷ق؛ شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛ الصحاح: الجوهری (م. ۳۹۳ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق؛ لسان العرب:ابن منظور (م. ۷۱۱ق.) ، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق؛ مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. ۱۳۵۳ق.) ، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق؛ منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.) ، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۱۹ق؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.


۱. تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۲۵.
۲. الصحاح، جوهری، ج۲، ص۶۲۹.    
۳. لسان العرب، ابن منظور، ج۴، ص۱۸۵-۱۸۶، «حزر».    
۴. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۹۴.
۵. اخبار مکه، فاکهی، ج۴، ص۲۰۶-۲۰۷.
۶. رحلة ابن بطوطه، ج۱، ص۳۷۷.    
۷. شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۱، ص۳۱۵.    
۸. منائح الکرم، سنجاری، ج۱، ص۴۸۲.
۹. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
۱۰. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۲۶.
۱۱. الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۸۰.
۱۲. الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۹۴.
۱۳. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
۱۴. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۹۴-۱۹۵.
۱۵. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۲۱۷-۲۱۸.
۱۶. اثارة الترغیب، محمد بن اسحق الخوارزمی، ج۱، ص۲۷۶.
۱۷. مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۳.
۱۸. تحصیل المرام، ج۲، ص۶۱۱.
۱۹. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۲۱۷-۲۱۸.
۲۰. مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۸.
۲۱. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۹۵.
۲۲. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۱.
۲۳. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۰.
۲۴. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۷۳.
۲۵. مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۵.
۲۶. الدرر الفرائد، عبدالقادر بن محمد الجزیری، ج۱، ص۴۱۶.
۲۷. الجامع اللطیف، محمد بن ظهیره، ص۱۸۲-۱۸۳.
۲۸. مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۳.
۲۹. قصص/سوره۲۸، آیه۸۵.    
۳۰. توبه/سوره۹، آیه۱۸.    
۳۱. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۱۸- ۱۲۰.
۳۲. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۲۰.
۳۳. موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۳۰۴.
۳۴. موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۳۰۴.



حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«باب حزوره».    




جعبه ابزار