باب النبی در مسجدالحرام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باب النبی در مسجدالحرام از درهای ضلع شرقی
مسجدالحرام سومین ورودی از ورودی‌های قدیم مسجدالحرام است.
باب النبی سومین ورودی از ورودی‌های قدیم مسجدالحرام بوده که به علت ورود و خروج
پیامبر (صلی الله علیه و اله) به
مسجد از آن، هنگام سکونت در
خانه خدیجه، در منابع نخست به این نام شهرت یافته است.
از این باب که آن را از مکان‌های استجابت
دعا دانسته‌اند،
در دوره‌های بعد با چندین نام یاد شده است؛ از جمله:
باب الجنائز در منابع سده ۹ق. به سبب بیرون بردن جنازه‌ها از این در
؛
باب الافضلیه به علت هم جواری با مدرسه افضلیه
؛ و
باب النساء در منابع سده ۱۳ق. به سبب اختصاص این در به ورود
زنان.
نیز از آن جا که در برابر این باب بازاری قرار داشت
که در آن، زیورها و پارچه‌های ابریشمین به فروش می‌رسید، در سده ۱۰ق. از آن با نام
باب القفص یاد شده؛ زیرا زنبیل‌های حاوی زیورهای فروشندگان کنار این در قرار داشته است.
همچنین آن را
باب الحریرین می‌گفتند؛ زیرا حریر فروشان کنار این در گرد می‌آمدند.
در گسترش مسجدالحرام در دوره
مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) نخستین بار دری با یک طاق (ورودی) به عرض هفت
ذرع (حدود سه و نیم متر) و ارتفاع ۱۰ ذرع (حدود پنج متر) ساخته شد که با پنج پله به مسجدالحرام می‌رسید.
از سده
۵ق. برای این در دو ورودی گزارش شده؛ ولی به زمان ایجاد تغییرات در آن اشاره نشده است.
به سال۸۲۵ق. در گسترش دوران سلطان ابونصر برسبای مملوکی (حک: ۸۲۵-۸۴۰ق.) جمال الدین یوسف معمار، درگاه
باب النبی را به طور کامل ویران نمود و آن را با دو طاق و یک ستون بازسازی کرد. او نیز دو لنگه در از
چوب ساج برای هر یک از این ورودی‌ها ساخت.
قسمت خارجی ستون با سنگ‌های صاف و صیقلی و قسمت داخلی آن با سنگ‌های زبر و مات تا ارتفاع چهار ذرع (حدود ۲ متر) نماکاری شد. بالای دو ورودی را به شکل طاق‌های مخروطی ساختند و کناره‌های آن دو را با سنگ‌های رنگارنگ نماکاری نمودند. بر روی ستون، نمایی از
محراب با سنگ‌های رنگی طراحی کردند.
بر بالای طاق‌ها، سنگ مرمری نهادند که در آن،
آیه شریفه: {انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر و اقام الصلاة و آتی الزکاة}
و نیز نام سلطان مملوکی و تقی الدین مقبل قدیدی، متولی گسترش حرم، و تاریخ بازسازی آن نوشته شده بود.
این سنگ نوشته امروز در موزه حرم
مکه نگهداری می‌شود.
این باب به سبب استحکام بسیار، در گسترش دوران سلطان سلیم دوم (حک: ۹۷۴-۹۸۲ق.) و سلطان مراد سوم (حک: ۹۸۲-۱۰۰۳ق.) دستخوش تغییر یا بازسازی قرار نگرفت و تنها ۲۴ کنگره روی در مرمت شد.
به سال ۱۳۱۴ق. در دوره سلطان عبدالحمید عثمانی (حک: ۱۲۹۳-۱۳۲۷ق.) با مرمت عمومی مسجدالحرام، نمای بالای این در تغییر یافت. در این نماکاری، سه مستطیل تو رفته بر بالای در طراحی گشت. درون مستطیل وسط، مهر سلطان عبدالمجید حک گشته و با
آب طلا تزیین و زیر آن، تاریخ بازسازی نوشته شد. مستطیل‌های کناری نیز با طرح‌های اسلیمی تزیین شده بود. بر بالای مستطیل‌ها نیز نقش‌هایی با طرح پرده دیده می‌شد که از معماری عثمانی سده‌های ۱۲-۱۳ق. و نیز معماری اروپایی نشان داشت.
در گسترش دوم سعودی (۱۴۰۵-۱۴۱۳ق.) این دو ورودی به همان حالت پیشین حفظ شدند و برای گسترش مسجد در شرق مسعی، روبه روی در قدیم، دری با نام باب النبی ساخته شد. این در جدید یک ورودی دارد و بر بالای آن، طاقی به شکل نیم دایره ساخته شده است.
منابع از وجود بابی در مسجد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مدینه
و نیز
مسجد الاقصی در
بیت المقدس با نام باب النبی یاد کرده‌اند.
ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.) در گزارشی که در دیگر منابع یافت نشده، از وجود دو در با نام باب النبی در ضلع شرقی مسجدالحرام یاد کرده که در دوم دارای سه ورودی بوده است.
حوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «باب النبی در مسجدالحرام».
