اَراد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَراد :
(مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ)اَراد : از مصدر باب افعال به معنای «خواستن و قصد کردن» است و در اصل از ریشۀ «رود» (بر وزن عود) گرفته شده
[راد، یَرود، رَودا
] به معنای «تردد و آمد و شد کردن به آرامی» است.
و مقصود از این که فلان شیء مورد
اراده خدای تعالی است این است که اسباب موجود شدن آن چیز را کامل و تمام می‌کند و آن را به‌طور قطع به وجود می‌آورد.
آیه مورد بحث، پیرامون اهمیت مثال در بیان حقایق است، زیرا مثال‌های مناسب، نقش فوق‌العاده حساس و غیر قابل انکاری برای روشن ساختن حقایق و دلنشین کردن مطالب مختلف دارد.
به موردی از کاربرد «
اَراد» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيِي أَن يَضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيرًا وَ مَا يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِينَ.) (
خداوند از اين كه به موجودات ظاهراً كوچكى مانند
پشه، و حتى كمتر از آن، مثال بزند باكى ندارد. در اين ميان، كسانى كه
ایمان آورده‌اند، مى‌دانند كه آن مثال، گوياى حقيقتى است از طرف پروردگارشان؛ وامّا كسانى كه
کافر شده‌اند بهانه‌جويى كرده مى‌گويند: «منظور خداوند از اين مثال چه بوده است؟!» آرى، خدا جمع زيادى را با آن گمراه، و گروه بسيارى را
هدایت مى‌كند؛ ولى تنها
فاسقان را با آن گمراه مى‌سازد!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: آيه شهادت مي‌دهد بر اينكه يك مرحله از
ضلالت و
کوری دنبال كارهاى زشت انسان بعنوان مجازات در انسان گنه‌كار پيدا مي‌شود، و اين غير آن ضلالت و كورى اولى است كه گنه‌كار را به
گناه وا داشت، چون در آيه مورد بحث مى‌فرمايد: (
(وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ)، خدا با اين مثل گمراه نمي‌كند مگر فاسقان را) اضلال را اثر و دنباله
فسق معرفى كرده، نه جلوتر از فسق، معلوم مي‌شود اين مرحله از ضلالت غير از آن مرحله‌ايست كه قبل از فسق بوده، و فاسق را به فسق كشانيده است.
در
تفسیر نمونه آمده است: مقصود از این که فلان شیء مورد ارادۀ خدای تعالی است این است که اسباب موجود شدن آن چیز را کامل و تمام می‌کند و آن را به‌طور قطع به وجود می‌آورد.
آیۀ مورد بحث، پیرامون اهمیت مثال در بیان حقایق است، زیرا مثال‌های مناسب، نقش فوق‌العاده حساس و غیر قابل انکاری برای روشن ساختن حقایق و دلنشین کردن مطالب مختلف دارد، آیه می‌گوید: «... آنها که
کافر شدند می‌گویند
خدا چه منظوری از این مثال داشته است...»
(فَیَقُولُونَ مٰا ذٰا اَرٰادَ اللّٰهُ بِهٰذٰا مَثَلاً)گاه می‌شود که خداوند اراده می‌فرماید با ذکر یک مثال آن‌چنان راه را نزدیک و میان‌بر کند که زحمت استدلالات فلسفی زیادی را از دوش گوینده و شنونده و بردارد و مهم‌تر این که برای تعمیم و گسترش مطالب پیچیدۀ علمی در سطح عموم راهی جز استفاده از مثال‌های مناسب نیست.
همچنین در
آیه ۱۵۸ سوره بقره به کلمۀ «یرید» بر می‌خوریم که در مقام فلسفۀ تشریع روزه پرداخته و می‌گوید:
(... یُرِیدُ اللّٰهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لاٰ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ...) «... خداوند راحتی شما را می‌خواهد و زحمت شما را نمی‌خواهد...»
جملۀ فوق اشاره به این است که روزه داشتن گرچه در ظاهر یک نوع سخت‌گیری و محدودیت است، اما سرانجامش راحتی و آسایش انسان می‌باشد، هم از نظر معنوی و هم از لحاظ مادی.
این جمله ممکن است به این نکته نیز اشاره باشد که فرمان‌های الهی مانند فرمان حاکمان ستمگر نیست، بلکه در مواردی که انجام آن مشقت شدید داشته باشد وظیفۀ آسان‌تری قائل می‌شود، لذا حکم
روزه را با تمام اهمیتی که دارد از بیماران و مسافران و افراد ناتوان برداشته است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَراد»، ج۲، ص۲۵۵.
