اوس بن صامت انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مادر اوس (اویس)
بن صامت خزرجی انصاری
، قُرّة العین دختر
عُباده خزرجی
است و برادرش
عُبادة‌بن صامت صحابی پیامبر
و همسرش خولة بنت ثعلبة الخزرجیّه مفسران نامهای دیگری نیز برای همسرش ذکر‌کرده‌اند
بنا به گزارش برخی منابع همسرش دختر عموی او بوده است.
اوس از شاعران خزرج و راویان حدیث بود و در جنگهای
بدر ،
احد و
خندق شرکت کرد و پس از
رحلت پیامبر در
بیت المقدس ساکن شد و در سال ۳۲ یا ۳۴ قمری در رَمْله (از شهرهای بزرگ
فلسطین )
در ۷۲ یا ۸۵ سالگی
از دنیا رفت.
درباره تندخویی او در دوره کهنسالی گزارشهایی نقل شده است.
در دوره اسلامی وی نخستین فردی بود که همسرش را
ظهار کرد
مفسران ذیل نخستین
آیات سوره مجادله به این مسئله پرداخته‌اند.
بنا به گزارش
راویان روزی اوس بر همسرش خشم گرفت و بنا به سنت جاهلیِ ظهار، همسرش را همچون مادرش دانست و بر خود
حرام کرد؛ امّا پس از آن پشیمان شد همسرش که برای چاره اندیشی نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) رفته بود زبان به گلایه گشود که اموالم را صرف و جوانیم را تباه کرد و اهل و خویشاوندانم را از پیرامونم پراکنده ساخت و حال که سالخورده شده‌ام مرا ظهار کرده؛ لیکن از کار خویش پشیمان شده است پیامبر فرمود:در این زمینه حکمی نازل نشده است خوله دست به
دعا برداشت و به خداوند شکوه کرد و منتظر ماند تا آن‌که این آیات نازل شد:«قَد سَمِعَ اللّهُ قَولَ الَّتی تُجدِلُکَ فی زَوجِها وتَشتَکی اِلَی اللّهِ اَلَّذینَ یُظهِرونَ مِنکُم مِن نِسائِهِم ما هُنَّ اُمَّهتِهِم اِن‌اُمَّهتُهُم اِلاَّالّی ولَدنَهُم واِنَّهُم لَیَقولونَ مُنکَرًا مِنَ القَولِ وزورًا واِنَّ اللّهَ لَعَفُوٌّ غَفور والَّذینَ یُظهِرونَ مِن نِسائِهِم ثُمَّ یَعودونَ لِما قالوا فَتَحریرُ رَقَبَة مِن قَبلِ اَن یَتَماسّا ذلِکُم توعَظونَ بِهِ واللّهُ بِما تَعمَلونَ خَبیر فَمَن لَم یَجِد فَصیامُ شَهرَینِ مُتَتابِعَینِ مِن قَبلِ اَن یَتَماسّا فَمَن لَم یَستَطِع فَاِطعَامُ سِتّینَ مِسکینًا ذلِکَ لِتُؤمِنوا بِاللّهِ ورَسولِهِ و تِلکَ حُدودُ اللّهِ ولِلکفِرینَ عَذابٌ اَلیم»
با نزول این آیات
حکم کفاره ظهار به ترتیب اولویت،
آزادی بنده ، دو ماه روزه پیاپی یا اطعام ۶۰ فقیر تعیین شد؛ امّا اوس‌که تهیدست بود تنها با کمک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) توانست فقیرانی چند را اطعام‌کند.
بنا به برخی نقلها پس از
وفات وی دو تن از عموزاده‌هایش بنا به رسم جاهلی که
ارث را میان مردان جنگجو قسمت می‌کردند، اموال اوس را میان خود تقسیم کردند و به همسرش ام‌کُجّه و فرزندان او سهمی ندادند همسر او در مسجد فضیخ به حضور پیامبر‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) شکایت برد در این هنگام این آیه نازل شد:«لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ ولِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ مِمّا قَلَّ مِنهُ اَو کَثُرَ نَصیبًا مَفروضا»
و بدینوسیله زنان و فرزندان خردسال نیز در شمار وارثان قرار گرفتند، ازاین‌رو پیامبر از‌تصرف عموزاده‌های اوس در اموال وی جلوگیری‌کرد.
با توجه به نظر مورخان در تاریخ وفات اوس پس از وفات پیامبر و نیز نداشتن همسری به نام ام‌کُجّه این
شأن نزول مورد تردید جدی قرار گرفته‌است.
دائرة المعارف قران کریم جلد چهارم، برگرفته از مقاله"اوس بن صامت انصاری"
