انوار الفقاهة - کتاب الخمس و الانفال (لمکارم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« أنوار الفقاهة في أحكام العترة الطاهرة: كتاب الخمس و الأنفال» حاصل دروس خارج فقه
آیت الله ناصر مکارم شیرازی در موضوع
خمس و
انفال است كه به همت برخى از شاگردان وى گردآورى و تقرير شده و توسط انتشارات نسل جوان در
قم به چاپ رسيده است.
ايشان در سال ۱۳۴۵ هجرى قمرى در شهر
شیراز در ميان يك خانواده مذهبى كه به فضائل نفسانى و
مكارم اخلاقى معروفند ديده به جهان گشود.
معظم له تحصيلات ابتدايى و دبيرستانى خود را در
شيراز به پايان رسانيد. هوش و حافظه قوى و استعداد سرشار، وى را در محيط مدرسه در رديف شاگردان بسيار ممتاز قرار داده بود و چه بسا در يك سال، دو كلاس را طى مى‌نمود. شرايط آن روز
ایجاب مى‌كرد كه اين نوجوان با چنين نبوغ و استعداد فوق العاده، راه دانشگاه را پيش گيرد و اندوخته‌هاى علمى خود را در طريق كسب درجات ظاهرى به كار اندازد، ولى دست تقدير و عنايات پروردگار جهان و تمايلات باطنى ايشان به شناسايى عميق معارف و حقايق اسلام، توجه اين نابغه نورس را به سوى علوم اسلامى معطوف ساخت- بخصوص كه پس از شهريور سال ۱۳۲۰ شرايط دگرگون گرديد و مدارس و معارف اسلامى از نو رونق گرفت.
ايشان در حدود ۱۴ سالگى رسما دروس دينى را در( مدرسه آقا باباخان
شيراز) آغاز كردند و در مدت اندكى نيازهاى خود را از علوم: صرف، نحو، منطق، بيان و بديع تأمين نمودند. سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف ساختند و به خاطر نبوغ فوق العاده‌اى كه داشتند مجموع دروس مقدماتى و سطح متوسط و عالى را در مدتى نزديك به چهار سال به پايان رساندند.
معظم له براى آشنايى با نظرات و افكار اساتيد بزرگ حوزه‌هاى
عظيم شيعه در سال ۱۳۶۹ ه. ق وارد حوزه علميه
نجف اشرف گرديد و در آنجا در دروس اساتيد عالى مقام و بزرگى همچون
آيات عظام: آقاى حكيم و آقاى خوئى و آقاى
عبدالهادی شیرازی و اساتيد برجسته ديگر- قدس
الله اسرارهم- شركت جستند.
معظم له در سن ۲۴ سالگى به اخذ اجازه
اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از
آيات بزرگ نجف نائل شدند. حضرت
آیت الله العظمی مکارم شیرازی بعد از بازگشت به ايران به تدريس سطوح عالى و سپس خارج اصول و
فقه پرداختند و قريب ۲۸ سال است كه حوزه گرم درس خارج ايشان مورد استقبال طلاب و بسيارى از كتب مهم فقهى را پس از تدريس به رشته تحرير درآورده‌اند. در حال حاضر حوزه درس خارج ايشان يكى از پرجمعيت‌ترين دروس
حوزه علمیه شيعه است و قريب به دو هزار نفر از طلاب و فضلاى عاليقدر از محضر ايشان استفاده مى‌كنند.
تعيين ابواب و فروع فقهى مربوط به خمس و انفال و مصاديق آنها با توجه به مباحث روز.
به روش فقه استدلالى و با استناد به
آيات قرآن و گفتار معصومان تدوين شده و اقوال فقهاى مشهور اماميه در اين موضوع مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار گرفته است.
نگارنده نخست به وجوب خمس و ادله وجوب آن در قرآن و روايات پرداخته و سپس اموالى را كه خمس به آنها تعلق مى‌گيرد نام برده و
احکام خمس آنها را بيان كرده است.
اولين مورد از موارد خمس
غنایم جنگی است كه در آن معيارهاى تعلق خمس به اين اموال و ميزان و مصرف خمس غنايم جنگى مشخص شده است.
پس از آن خمس معادن به عنوان يكى ديگر از مواردى كه خمس به آن تعلق ميگيرد مورد بحث و بررسى و روايات مرتبط با آن مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار گرفته است. آنگاه نگارنده ديدگاه برخى از فقيهان را در مورد خمس معادن مطرح و آنها را مورد ارزيابى قرار داده و اقسام و مصاديق مربوط به معادن را بررسى مى‌كند.
يكى ديگر از موارد تعلق خمس
گنج است كه ضمن بيان مصاديق گنج، احكام خمس گنج نيز بيان شده است.
غواصى كردن و
مال حلال مخلوط به حرام نيز از مصاديق خمس است كه نگارنده ضمن بيان احكام آنها، ديدگاه‌هاى برخى از فقهاى
شیعه را منعكس و مورد ارزيابى فقهى قرار داده است.
در قسمت ديگر كتاب به بحث درباره اين مسئله مى‌پردازد كه آيا زمينى كه يك فرد ذمى از
مسلمان مى‌خرد به آن خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير؟ وى ادله مربوط به خمس اين نوع زمين را بيان نموده است.
خمس منفعت كسب و اموالى مانند هدايا،
ارث ،
وقف خاص،
مهریه ، ديه و اموال ديگر موضوع مورد بحث است.
در فصلى ديگر، مصرف خمس و اعطاى آن به فقرا، در راه ماندگان، امام معصوم عليه السلام، مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار گرفته است.
در بخش دوم كتاب ودر زمينه احكام مربوط به انفال، ابتدا به تعريف انفال و سپس به موارد و مصاديق آن اشاره شدهو زمين موات،
زمین‌های مفتوحه عنوه ( زمين‌هايى كه در جنگ با كفار بدون جنگ و خونريزى فتخ مى‌شود) و معادن، از مصاديق انفال معرفى شده است. در ادامه همين بحث به برخى از فروع فقهى انفال اشاره و مصاديق معادن، غنايم جنگى،
اراضی موات و مفتوحه عنوه بيان گرديده است.
انوار الفقاهة - کتاب الخمس و الانفال نویسنده:آیت الله ناصر مکارم شیرازی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
