امانت مالکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
درصورتی‌که استیلای انسان بر
مال دیگری از روی
ظلم و عدوان نباشد از جهت
فقهی به مال تحت اختیار انسان
امانت گفته می‌شود که بر دو قسم است: امانت مالکی و
امانت شرعی.
امانت مالکی در کتاب
تحریرالوسیله امام خمینی چنین تعریف شده است:
«الامانة علی قسمین: مالکیّة و شرعیّة. امّا الاوّل: فهو ما کان باستئمان من المالک و اذنه؛ سواء کان عنوان عمله ممحّضاً فی ذلک کالودیعة، او بتبع عنوان آخر مقصود بالذات، کما فی
الرهن و العاریة و الاجارة و المضاربة، فانّ العین فیها بید الطرف امانة مالکیّة؛ حیث انّ المالک قد سلّمها الیه و ترکها بیده من دون
مراقبة منه، و جعل حفظها علی عهدته.»
پس بنابراین تعریف امانت مالکی آن است که
سلطه انسان بر آن به سبب
استیمان (امین گرفتن) مالک و
اذن او صورت گرفته باشد؛ اعم از اینکه عمل مالک ممحّض و منحصر در همین امانت‌داری باشد مانند ودیعه، یا به‌تبع عنوان دیگری که ذاتاً مقصود است حاصل‌شده باشد، همان‌گونه که در
رهن و
عاریه و
اجاره و
مضاربه است؛ پس عین در این موارد امانت مالکی در دست کسی است آن را در اختیار گرفته است، زیرا
مالک مال، آن را به او
تسلیم کرده است و بدون اینکه خود
مراقبت نماید در دست او نهاده و
حفظ آن را به دوش او گذاشته است.
اگر
عین، به‌تبع
عنوان دیگر، امانت مالکی باشد و آن عنوان از بین برود مانند عین
اجاره‌شده پس از آن‌که مدت اجاره تمام‌شده باشد؛ و عین
رهن داده‌شده بعد از
فکّ رهن؛ و مالی که در دست عامل است بعد از
فسخ مضاربه، در اینکه این امانت، کماکان امانت مالکی است یا شرعی، دو وجه، بلکه دو
قول است، که اوّلی آن‌ها (امانت مالکی) خالی از رجحان نیست.
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
