امامزاده حسین بن علی النقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بقعه حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) در وسط شهر
همدان و نزدیکی
مسجد جامع قرار گرفته و از دیرباز اهمیت زیادی نزد مردم این دیار داشته است. ما در اینجا نتیجه بررسی‌های خود را درباره این امام زاده ذکر می‌کنیم بدان امیدکه آیندگان به نکته‌های دیگری در این زمینه پی ببرند و مجهولاتی بر آن‌ها آشکار شود.
این جانب اسناد و مکتوبات عتیق این آستان را دیده‌ام، این اوراق گرانبها نشانگر پیشینه تاریخ مزار و نیز عظمت و شکوه این مکان در نزد مرم متدین زمان‌های گذشته است.
با مطالعه آن اسناد پی بردیم که فرمان تولیت این
بقعه مبارکه از جانب سلاطین وقت صادر می‌شده و برخی از متولیان آن مانند
شیخ فاضل،
شیخ عبدالله و
شیخ ابوالفیض سمت نقابت را در همدان داشته‌اند.
در یکی از این اسناد که مربوط به پایان کاشی‌کاری حرم است نوشته بود: «بقعه حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) مرتسم به کاشی» و آن‌گاه با خط رقاع تاریخ ۷۳۸ هـ. ق. ثبت شده بود.
با وجود بررسی‌های زیادی که در داخل سرداب انجام شد، آثاری که راهگشای تحقیق ما باشد یافت نگردید.
تنها تاریخی که بر دیوارهای این بقعه موجود است مربوط به پایان تعمیراتی در تاریخ ۲۸
رمضان ۱۳۲۱ هـ. ق. می‌باشد. به گفته متولیان پیشین، اولین تاریخ بنای بقعه مربوط به سال ۴۲۳ هـ. ق. می‌باشد.
بنا به اظهار همین متولیان به نقل از نسل‌های قبل از خود، این بنا تاکنون سه بار رو به ویرانی نهاده و مجدداً از جمله در زمان
هلاکوخان مغول بنا شده است.
به گفته متخصصان، بنای فعلی آستان ترکیبی از آثار عهد صفوی و قاجاری است.
این بقعه موقوفه‌های بسیاری داشته و آن‌گونه که از اسناد
اوقاف بر می‌آید مرحوم
شیخ علی‌خان زنگنه وزیر با کفایت
سلیمان صفوی بر این موقوفه‌ها افزوده است.
بنا به نقل متولیان پیشین، «ابقاآن» یا «اباغا» فرزند هلاکو که در همدان مرده است (تاریخ
مرگ وی آن‌گونه که در
جامع التواریخ، آمده بیستم
ذی الحجه۶۸۰ هـ. ق. است.)
در حجره شرقی صحن دفن شده است.
وجود یکی از قبرستان‌های معتبر شهر در کنار این مزار نشانگر تقدس والای این مکان در نزد نسل‌های پیشین است.
در اسناد عتیق بقعه از این بزرگوار با عنوان «امام زاده لازم التعظیم و التکریم حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام)» یاد شده است.
مورخ متتبع حاج
زین العابدین شیروانی در کتاب
بستان السیاحه که در سال ۱۲۴۸ هـ. ق. نگاشته شده ضمن توصیف شهر همدان گوید:
«و حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) در وسط شهر قرب
مسجد جامع مدفون است»
حاج
ملاهاشم خراسانی گوید:
«مقبره‌ی منسوب به شاهزاده حسین میان شهر است و بسیار با شکوه و گنبد عالی دارد»
ما در گذشته با توجه به نام و لقب سیادتی و نیز ریاست «ابوعبدالله الشریف النقی حسین بن علی بن حسین بن حسن بن قاسم بن محمد (البطحائی) بن قاسم بن حسن بن زید بن حسن المجتبی (علیه‌السّلام)» و نیز فرزندش «ابوالحسین علی بن حسین» مشهور به اطروش در همدان تطبیق این بقعه را بر این علویان حسنی بعید نمی‌دانستیم، اما با توجه قرائنی که به برخی از آن‌ها اشاره شد و در ادامه بحث هم خواهد آمد اکنون به این نظر رسیده‌ایم که مدفون در این بقعه جناب حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) فرزند بلاواسطه
امام علی النقی (علیه‌السّلام) است.
سالها پیش این جانب درباره این بقعه با علامه نسابه
آیة الله العظمی مرعشی نجفی ـ قدس سره ـ صحبت کردم، فرمودند: «از مرحوم علم الهدی ملایری (عالم متتبع و جلیلی که خود از
سادات نقوی بوده و کتاب خانه‌ای عظیم مشتمل بر نسخ‌های منحصر به فرد داشته است) شنیدم که ایشان با استناد به یکی از کتاب‌های قدیمی خطی در علم انساب مدفن جناب حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) را در همدان می‌دانست.» (در صحبتی که با آیه الله حاج
سید عباس کاشانی (دام ظله) داشتم ایشان فرمودند در کتاب خطی
بحراالانساب،
ابوالحسن فتونی عاملی از علمای انساب چنین آمده است که امام‌هادی (علیه‌السّلام) دو فرزند به نام حسین داشت که یکی در
سامراء دفن است و دیگری در همدان.)
سخن فوق را با
شیخنا الاستاد آیه الله العظمی
مرحوم آخوند ـ قدس سره ـ در میان گذاشتم فرمودند: هیچ استبعادی ندارد. زیرا در آن زمان نمایندگان
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) به همدان رفت و آمد داشته‌اند».
سید جلیل القدر و دانشمند متقی مرحوم حاج سید عبدالحسین خسروی طبیب برای حقیر فرمود: در عالم رؤیا دیدم مردم با شتاب به سوی این مزار می‌روند و می‌گویند
حضرت ولی عصر (علیه‌السّلام) برای زیارت عموی خود به این آستان رفته‌اند.
در کتاب‌های مشهور انساب فرزندی برای حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) ذکر نکرده‌اند فقط در کتاب خطی غیر معتبری که مؤلف آن هم مجهول است. (این کتاب خطی به شماره ۱۰۹۷۰ درکتابخانه آیه الله مرعشی موجود است و در ابتدای آن به ابو مخنف یحیی نسبت داده شده است!! ! ) به نام «بحر الانساب» فرزندانی به نام‌های جعفر، محمد، زین العابدین، غیب الله، رحمه الله، لطف الله، عنایت الله، هدایت الله و نعمت الله برای این بزرگوار ذکر می‌کند. البته مرحوم محلاتی به نقل از کتاب دیگری به نام «بحرالانساب» ملک الکتاب چهار فرزند برای جناب حسین ذکر می‌کند به نام‌های جعفر، محمود، باقر و زین العابدین و می‌گوید آن‌ها بعد از فوت پدر از سامراء به شهر لار
مهاجرت کردند و همگی بعد از رسیدن به آنجا به
قتل رسیدند.
نتیجه آن‌چه گفته شد این است که با توجه به:
تصریح برخی از علمای انساب و تاریخ نسب به دفن جناب حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) در همدان، شهرت بین مردم متدین و عدم انکار مزارشناسان، ظهور عبارت‌های اسناد عتیق بقعه که از شخص دفن شده در این مزار به عنوان امام زاده لازم التعظیم و التکریم حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) یاد کرده است، اطمینان پیدا می‌کنیم که این مزار مربوط به این امام زاده است.
ممکن است گفته شود به گفته برخی از دانشمندان فن انساب جناب حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) پیش از پدر بزرگوارشان در سامراء از دنیا رفته است
و نیز مرحوم
محدث قمی تصریح می‌کند که قبر او نزد مرقد عسکریین (علیهما‌السّلام) می‌باشد.
در پاسخ عرض می‌کنیم:
اولاً: با توجه به وجود نظائری برای این مسئله، احتمال این که امام علی النقی (علیه‌السّلام) دو فرزند به نام حسین داشته باشد هست. (چنان‌که از بحر الانساب علامه ابوالحسین فتونی عاملی چنین نقل شده است ولی تا کنون با کوشش‌های زیادی که شد به نسخة این کتاب دست نیافتیم.)
ثانیاً: اگر هم تعدد را نپذیریم هیچ منصفی نمی‌تواند قرینه‌هایی را که مؤید دفن حسین بن علی النقی (علیه‌السّلام) در همدان است نادیده بگیرد از این‌رو در چنین مواردی
زیارت هر دو مکان به امید رسیدن به پاداش الهی عملی نیک خواهد بود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «امامزاده حسین بن علی النقی»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۱۰.
