الکشکول (شیخ بحرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الکشکول»،
اثر شیخ یوسف بحرانی، به
زبان عربی، حاوی موضوعات متنوع در رشته‌های مختلف علمی است. این کتاب، گر چه به این نام
مشهور است، ولی نام اصلی آن، طبق گفته مؤلف، «
انیس المسافر و جلیس الخاطر» می‌باشد.
این کتاب در ۳ جلد چاپ شده است. وی درباره انگیزه نگارش این كتاب می‌نویسد:
«علت اینكه من اقدام به نوشتن چنین كتابی كردم این است:
عقل سلیم می‌داند كه
انسان در دنیا در درون غمها و تاریكی‌هاست و این امور در خیلی از موارد زندگی را تلخ و اذهان را پریشان می‌كند و
انسان را از ادامه راه در رسیدن به اهداف عالی باز می‌دارد. در این موارد بر
انسان لازم است كه روح خسته خود را با نكته‌های شادی آفرین و فرح بخش شاداب كند. چون همانطور كه بدن
انسان بعد از كار و تلاش، محتاج به استراحت است، روح خسته نیز نیازمند آسایش است.
کتاب، در سه مجلد نگارش شده است و مطالب پراکنده ادبی و حکمی و اخلاقی و... بدون در نظر گرفتن نظمی خاص، با عباراتی رسا و شیوا و سلیس، در آن گردآوری شده است.
شیخ یوسف بحرانی، توانسته است کتاب خود را با استفاده از
دانش متنوع و گستردگی معلوماتش، از تنوع و نوآوری بیشتری نسبت به کشکول‌های پیشین، برخوردار سازد.
او، در مقدمه، درباره نگارش این
اثر، کلامی با این مضمون دارد: «بر افراد تیزهوش، پنهان نیست که آدمی در
دنیا در معرض غمها و ناراحتی‌های بی شمار قرار دارد و این امور در خیلی از موارد، زندگی را تلخ و اذهان را پریشان می‌کند و
انسان را از رسیدن به اهداف عالی بازمی دارد؛ در این مواقع، بر
انسان لازم است که
روح خسته و پریشان و
مضطرب خود را با نکته‌های ظریف، شادی آفرین و فرح بخش بانشاط و شاداب کند، چون همان طور که
بدن انسان خسته و پریشان می‌شود و نیاز به
استراحت دارد، روح نیز چنین است و باید آن را با نکات تازه و ظریف آرامش و آسایش بخشید».
کتاب حاضر، مجموعه
نثر و نظم است و حاوی نکات و مباحث و فواید بی شمار علمی، ادبی، تاریخی، تفسیری،
احادیث پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
ائمه علیهم‌السّلام ، داستآن‌های سرگرم کننده و
تراجم اشخاص می‌باشد و نیز در بخش‌هایی به طور جداگانه ابیاتی بدیع از سخن پردازان بزرگ ذکر شده است.
۱. شرح زندگی ۲۸ نفر از
علماء، به طور مختصر و فشرده ذکر شده است؛ از جمله
مقدس اردبیلی،
طبرسی مؤلف «الاحتجاج»،
ابن فهد حلی، شیخ احمد بن یوسف بحرانی، شیخ صفی الدین اردبیلی (
جد صفویان)،
محقق حلی شیخ جواد کاظمی، شیخ ابراهیم عاملی، میرزا ابراهیم ظهیر الدین صوفی، شیخ ابراهیم تقی الدین آملی و... (منابع مؤلف، در این قسمت، نوشته‌های سید نصر الله حسینی حائری است که برگرفته از نوشته‌های شاگردان
علامه مجلسی است و مؤلف، آن‌ها را به ترتیب حروف الفبا تنظیم و ذکر نموده است)؛
۲. داستان‌های سرگرم کننده (۱۹ مورد)، مثل
قصه آزادمرد، قصه ملا حسین و عبدالله سلام، قصه ابی منیع قرواش، قصه طوق خالد، داستان عبدالملک بن مروان و مردم بحرین، قصه جزیره خضراء و...؛
۳. احادیثی که در موضوعات مختلف، همچون
مزاح، برتری
علی علیه‌السّلام ، شایستگی‌های
شیعه، طینت و... وارد شده است؛
۴. آنچه مؤلف از کتب «الاوائل»، «
نهج البلاغة» و «المزهر» انتخاب کرده است؛
۵. قصاید و اشعار مختلف، مانند قصیده
شریف رضی ، قصیده
شیخ بهایی، منظومه اغانی سید صدر الدین شیرازی، اشعار محمد رضی ازدی، قصیده ابی فراس حمدانی و... ؛
۶. مناظرات و محاورات، مانند محاوره بین
امام باقر علیه‌السّلام و یک
زن،
مناظرات رکن الدوله با
شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه، مناظره
امام صادق علیه‌السّلام با مرد شامی و... ؛
۷. مباحث تاریخی؛
۸. اخبار عرب و داستان‌های آن‌ها.
۱.
صدقه دادن علی علیه‌السّلام
انگشتر خویش را در
نماز؛
۲. قصیده طولانی مؤلف در رثای سالار شهیدان حضرت
اباعبدالله الحسین علیه‌السّلام ؛
۳. نامه مؤلف به فرزندش؛
۳. مکاتبات مؤلف با بعضی از برادران؛
۴. قصاید و اشعار مختلف؛
۵. قصص، حکایات و داستآن‌ها؛
۶. مباحث تاریخی؛
۷.
تفسیر برخی از احادیث مشکل؛
۸. برخی از مسائل نحوی.
۱. اخباری در
فضیلت قرآن؛
۲. در رابطه با
حضرت قائم علیه‌السّلام و خلفای او؛
۳. در مورد
حسد؛
۴. در مورد زوال
خلافت بنی عباس؛
۵. احادیثی در شان
اهل بیت علیهم‌السّلام از
صحیح بخاری؛
۶. مباحث تاریخی؛
۷. بحث‌های کلامی؛
۸. قصاید و اشعار.
در پایان، قابل ذکر است که مؤلف، منابع و مصادر هر آنچه از
احادیث، تواریخ، قصه‌ها و
حکایات، تراجم و اشعار و قصیده‌ها و مطالب دیگر را که در این سه جلد گردآوری نموده، ذکر کرده است و این، یکی از مزایای این کشکول است.
مؤلف در گزینش اشعار شاعران گذشته، اعمال سلیقه نموده و سروده‌هایی نغز و لطیفه‌هایی آموزنده را برگزیده، زیرا خود، دارای طبع شعر عالی و ذوق ادبی ظریفی بوده است و این، یکی دیگر از ویژگی‌های این
اثر می‌باشد.
در پایان هر جلد، فهرست مطالب ذکر شده است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کشکول بحرانی». نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
