• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

الکرام باخبار المسجد الحرام (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



الکرام باخبار المسجدالحرام از منابع مختصر تاریخ محلی مکه است که نویسنده در آن، افزون بر آگاهی‌های منابع قبل از خود، اطلاعات و دیده‌های شخصی خود را نیز در قرن ۱۱ق. گرد آورده است.



احمد بن محمد اسدی، تاریخ نگار، فقیه شافعی ، مدرس قرائت در مسجدالحرام ، نحوی و شاعر، از خاندانی با اصالت یمنی، در مکه زاده شد و رشد کرد. گویا نخست بار، پدربزرگش که او نیز احمد نام داشته، از یمن به حجاز هجرت کرده و نسبت «یمنی» که به آنان داده‌اند، از همین رو است. از زمان، چگونگی و سبب این هجرت، اطلاعی در دست نیست. احمد بن محمد و پدرانش را «اسدی» نیز خوانده‌اند؛ زیرا به اسد بن عامر (م. ۱۸۸ق.) نسب می‌برند. او بخشی از تحصیلات خویش را نزد پدرش ، محمد بن احمد اسدی عریشی (م. ۱۰۶۰ق.) گذراند و نزد استادانی مانند محمد بن علان (م. ۱۰۷۵ق.) و علی بن عبدالقادر طبری (م. ۱۰۷۰ق.) از مکه شناسان سرشناس آن دوره و صاحبان آثار گوناگون در این زمینه، دانش آموخت.احمد اسدی در حدود ۳۲ سالگی درگذشت. از مقدمه کتاب به قلم پسر او برمی آید که اخبارالکرام آخرین کتابش بوده و فرصت نیافته آن را کامل کند و پس از مرگ او پسرش بدین کار همت گمارده است.
[۴] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱.
(ص۳۸ـ۳۹) نام و مشخصات پسر او دانسته نیست. گویا وی مدتی پس از مرگ پدر به تکمیل این کتاب پرداخته؛ زیرا منابع معاصر نویسنده و اندکی پس از او مانند خلاصة الاثر نوشته محمد امین محبی (م. ۱۱۱۱ق.) که شرح احوال و آثار او را آورده‌اند، از این کتاب یاد نکرده‌اند.


افزون بر اخبار الکرام، آثاری دیگر نیز به احمد اسدی نسبت داده‌اند
[۶] هدیة العارفین، ج۱، ص۱۶۰.
؛ از جمله اتحاف الکرام بفضائل الکعبة الغراء و البلد الحرام
[۷] التاریخ و المورخون، ص۳۳۴-۳۳۵.
که گویا اخبار الکرام تفصیل همان کتاب است.


منابع کتاب بیش از ۷۰ اثر مکتوب هستند که برخی اکنون موجود و بعضی مفقودند. نویسنده به ترتیب، از آثار ازرقی
[۸] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۷.
[۹] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۱.
[۱۰] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۱.
، فاسی
[۱۱] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۷.
[۱۲] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۲.
[۱۳] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۱.
، عز بن جماعه
[۱۴] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۵.
[۱۵] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۱.
[۱۶] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۹.
و محمد جار الله بن ظهیره
[۱۷] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۷.
[۱۸] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۹۹.
بیش از آثار دیگران سود جسته است. برخی منابع مانند افادة الانام نوشته عبدالله بن محمد غازی (م. ۱۳۶۵ق.) بدین کتاب استناد کرده‌اند.
[۱۹] افادة الانام، عبدالله بن محمد غازی، ج۱، ص۱۳۹.



موضوعات کتاب بیشتر همان موضوعات کتاب‌های تاریخ محلی مکه‌اند: کعبه و فضیلت و نام‌ها و طواف آن
[۲۰] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۰-۷۳.
، حجرالاسود و فضیلت آن و مباحثی درباره آن
[۲۱] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۳ـ۷۴.
، رکن یمانی
[۲۲] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۵ـ۸۰.
، ملتزم
[۲۳] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۰ـ۸۲.
، مقام ابراهیم
[۲۴] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۲ـ۸۳.
، حجر اسماعیل
[۲۵] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۵ـ۸۹.
، کرامات کعبه
[۲۶] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۹ـ۱۱۴.
، نوسازی و بازسازی کعبه
[۲۷] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۱۵ـ۱۵۸.
، پوشش، معطرسازی و اشیای کعبه
[۲۸] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۵۸ـ۱۷۲.
، مسجدالحرام و توسعه‌ها و عمران‌های آن
[۲۹] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۳ـ۱۸۸.
، مناره‌ها و قبه‌ها و برخی مباحث پیرامون مسجدالحرام
[۳۰] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۸ـ۲۰۲.
، شهر مکه و حرم
[۳۱] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۰۳ـ۲۴۶.
و گفتارهای مربوط به آن مانند علت حرمت حرم
[۳۲] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۱۰ـ۲۱۱.
، انصاب حرم
[۳۳] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۱۱ـ۲۱۲.
، خانه‌های مکه
[۳۴] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۲۵ـ۲۲۷.
، مساجد و کوه‌ها
[۳۵] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۲۷ـ۲۳۲.
و آرامگاه‌های مکه
[۳۶] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۳۳ـ۲۳۶.
و مکان‌ها، مساجد و مقبره‌های نزدیک حرم.
[۳۷] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۴۷ـ۲۵۵.
افزون بر آگاهی‌های منابع پیشین، نویسنده برخی اطلاعات دوره خود را افزوده است؛ مانند ویژگی‌های اشیای درون کعبه در روزگار او
[۳۸] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۲.
، شماره مناره‌های مسجدالحرام در آن دوره که بر پایه گزارش او هفت مناره بوده است
[۳۹] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۸ـ۱۸۹.
، چگونگی مقامات ائمه چهارگانه در مسجدالحرام و نماز گزاردن آن‌ها در آن دوره
[۴۰] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۹۴ـ۱۹۸.
، سیل سال ۱۰۴۰ق. و بازسازی مهم و معروف کعبه در روزگار سلطان مراد (م. ۱۰۴۹ق.) . نویسنده در این سال‌ها کودک بوده و از این رو، شرح بازسازی را از رساله استادش شیخ محمد بن علی بن علان گزارش کرده
[۴۱] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۸.
، گرچه نام این رساله را یاد نکرده است. با توجه به محتوای گزارش شده، آن کتاب انباء المؤید الجلیل مراد ببناء بیت الوهاب الجواد است که هنوز چاپ نشده است.
[۴۲] التاریخ و المورخون، ص۳۲۱.
در منابع تاریخ محلی مکه، درباره بازسازی کعبه به دست عبدالله بن زبیر آورده‌اند که او کعبه را به طور کامل بازسازی کرده است.
[۴۳] اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.
[۴۴] اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۵۸.
[۴۵] شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۱، ص۱۰۰-۱۰۱.
اما به تصریح احمد اسدی، ماوردی (م. ۴۵۰ق.) در الاحکام السلطانیه
[۴۶] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۸۲ـ۲۸۳.
این مطلب را یاد نموده و به پشتوانه نظر استادش محمد بن علان و او نیز با اتکا به استاد خود محمد حجاز شعراوی (م. ۱۰۳۵ق.) این سخن را رد کرده است. بر پایه دیدگاه آنان که دلیلی برای آن نیاورده‌اند، عبدالله بن زبیر همه ارکان، جز رکن حجر را بازسازی کرده است.
[۴۷] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۰ـ۱۴۱.



۱. در برخی گفتارهای کتاب، نکته‌هایی با عنوان «فائده» و «فرع» به مسائل فقهی
[۴۸] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۹.
[۴۹] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۴-۱۶۶.
، کلامی و اعتقادی
[۵۰] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۳.
و توضیح معنای روایت‌ها
[۵۱] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۷.
اختصاص یافته است.
[۵۲] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۲-۶۳.
[۵۳] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۴.
[۵۴] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۶.

۲. نویسنده برای رعایت اختصار
[۵۵] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۵۴-۲۵۵.
سند روایت‌ها را نیاورده و آن چه را از دیگر منابع نقل کرده، با تلخیص یاد نموده است. کتاب عنوان بندی ندارد و عناوین کتاب را مصحح به سلیقه خویش برنهاده است.
[۵۶] الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۵.



حافظ غلام مصطفی، نخستین بار این کتاب را با استفاده از دو نسخه خطی تصحیح کرده و به سال ۱۹۸۵م. در انتشارات دار الصحوه قاهره در قطع جیبی و ۲۶۶ صفحه به چاپ رسانده است. او در مقدمه، با آوردن زندگی نامه‌ای از نویسنده، مزایای کتاب را بازگفته و نسخه‌های خطی یاد شده را معرفی کرده است.


۱. خلاصة الاثر، محمد امین محبی، ج۱، ص۳۲۵.    
۲. معجم المؤلفین، عمر رضا کحالة، ج۲، ص۸۱.    
۳. خلاصة الاثر، محمد امین محبی، ج۱، ص۳۲۵.    
۴. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱.
۵. معجم المؤلفین، عمر رضا کحالة، ج۲، ص۸۱.    
۶. هدیة العارفین، ج۱، ص۱۶۰.
۷. التاریخ و المورخون، ص۳۳۴-۳۳۵.
۸. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۷.
۹. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۱.
۱۰. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۱.
۱۱. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۷.
۱۲. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۲.
۱۳. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۱.
۱۴. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۵.
۱۵. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۱.
۱۶. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۹.
۱۷. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۷.
۱۸. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۹۹.
۱۹. افادة الانام، عبدالله بن محمد غازی، ج۱، ص۱۳۹.
۲۰. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۴۰-۷۳.
۲۱. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۳ـ۷۴.
۲۲. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۷۵ـ۸۰.
۲۳. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۰ـ۸۲.
۲۴. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۲ـ۸۳.
۲۵. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۵ـ۸۹.
۲۶. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۸۹ـ۱۱۴.
۲۷. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۱۵ـ۱۵۸.
۲۸. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۵۸ـ۱۷۲.
۲۹. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۳ـ۱۸۸.
۳۰. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۸ـ۲۰۲.
۳۱. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۰۳ـ۲۴۶.
۳۲. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۱۰ـ۲۱۱.
۳۳. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۱۱ـ۲۱۲.
۳۴. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۲۵ـ۲۲۷.
۳۵. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۲۷ـ۲۳۲.
۳۶. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۳۳ـ۲۳۶.
۳۷. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۴۷ـ۲۵۵.
۳۸. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۷۲.
۳۹. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۸۸ـ۱۸۹.
۴۰. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۹۴ـ۱۹۸.
۴۱. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۸.
۴۲. التاریخ و المورخون، ص۳۲۱.
۴۳. اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.
۴۴. اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۵۸.
۴۵. شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۱، ص۱۰۰-۱۰۱.
۴۶. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۸۲ـ۲۸۳.
۴۷. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۴۰ـ۱۴۱.
۴۸. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۵۹.
۴۹. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۴-۱۶۶.
۵۰. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۳.
۵۱. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۷.
۵۲. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۶۲-۶۳.
۵۳. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۴.
۵۴. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۱۶۶.
۵۵. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۵۴-۲۵۵.
۵۶. الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد اسدی، ص۲۵.



دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «الکرام بأخبار المسجدالحرام»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۸.    






جعبه ابزار