• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

الهدایة فی النحو (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«الهدایة فی النحو»، تصحیح، تنقیح و تعلیق حسین شیرافکن است.



«الهدایة فی النحو»، با تصحیح، تنقیح و تعلیق حسین شیرافکن، کتابی است که به آموزش زبان عربی، به‌ویژه نحو عربی اختصاص دارد.
[۱] «کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفندماه سال ۱۳۸۰»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: اطلاع‌رسانی و کتاب‌داری، «کتاب ماه ادبیات و فلسفه»، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ۵۴ و ۵۵، ص۱۶۲ تا ۱۷۲.


این کتاب، به زبان عربی است و در مورد نویسنده آن، اختلاف وجود دارد؛ برخی او را ابوحیان اندلسی، بعضی، زبیر بصری، بعضی ابن درستویه و برخی، دختر ابن حاجب دانسته‌اند.


کتاب با دو مقدمه از ناشر و مصحح آغاز شده و مباحث، شامل هفتاد و سه درس، مربوط به مباحث ترکیب یا نحو عربی است که پس از تعریف و تشریح هریک از موضوعات نحوی، مثال‌ها و شواهد مختلف ذکر می‌گردد. همچنین در انتهای هر درس، تمرین‌های متناسب با موضوع مورد نظر فراهم آمده است.
[۲] «کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفندماه سال ۱۳۸۰»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: اطلاع‌رسانی و کتاب‌داری، «کتاب ماه ادبیات و فلسفه»، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ۵۴ و ۵۵، ص۱۶۲ تا ۱۷۲.


مصحح سعی کرده است تا هریک از مباحث مستقل را در یک درس تنظیم نماید، مگر مباحثی که از حجم زیادی برخوردار بوده و به‌ناچار، در بیش از یک درس و تحت عناوین جدید، گنجانده شده است، همانند درس ۲۲ و ۲۳.
[۳] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.


از آنجا که برخی از مراکز علمیه برای تدریس علم نحو، به این کتاب اکتفاء نموده‌اند، مصحح اقدام به افزودن مباحث جدیدی همانند مبحث «إغراء» و« اختصاص» به آن کرده است.
[۴] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.


مصحح در تنظیم این اثر، از بیش از ۱۰۰۰ آیه شریفه و نزدیک به ۱۰۰ حدیث، از مصادر روایی مختلف، مخصوصا «نهج‌البلاغه» و اخبار معصومین ـ علیه‌السلام ـ بهره برده است.

در پایان هر درس، سؤالات و تمرین‌هایی برای سهولت در یادگیری و فهم بهتر مطالب، گنجانده شده است.




۳.۱ - مقدمه ناشر

در مقدمه نخست، به جایگاه کتاب در علم نحو و اهمیت آن، اشاره گردیده است.
[۵] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه ناشر، ص۵.


۳.۲ - مقدمه نویسنده

در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به منابع کتاب، نکاتی پیرامون اثر، بیان گردیده است.
[۶] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.


۳.۳ - مباحث

طبق یک تقسیم‌بندی، می‌توان هفتاد و سه درس مطرح‌شده در کتاب را در یک مقدمه و سه باب زیر، تقسیم نمود:

۳.۳.۱ - مقدمه کتاب

در مقدمه که به تعاریف و ترسیم حدود اختصاص یافته است و شامل دروس یک تا چهار می‌شود، ابتدا علم نحو و در ادامه، اسم و علامات آن، فعل و مشخصات آن و حرف و علامات و فواید آن تعریف شده و سپس به کلام و اقسام آن، پرداخته شده است.
[۷] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۹.


۳.۳.۲ - ابواب



۳.۳.۳ - باب اول

در باب اول که دروس پنج تا چهل و هفتم در آن جای گرفته است، به اسم و مباحث مربوط به آن پرداخته شده است؛ از جمله این مباحث، عبارتند از: تعریف اسم معرب؛ اصناف اعراب اسم؛ غیر منصرف؛ مرفوعات؛ منصوبات؛ مجرورات؛ توابع؛ مضمرات؛ اسماء اشاره؛ موصولات؛ اسماء افعال ؛ اسماء اصوات؛ مرکبات؛ کنایات؛ ظروف؛ تعریف و تنکیر؛ اسماء عدد؛ مذکر و مؤنث؛ تثنیه؛ جمع؛ مصدر؛ اسم فاعل؛ اسم مفعول؛ صفت مشبه؛ اسم تفضیل و... .
[۸] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۲۰۷ ـ ۲۸.


۳.۳.۴ - باب دوم

در باب دوم، که دروس چهل و هشتم تا پنجاه و هشتم در آن گنجانده شده است، از فعل و احکام آن سخن به میان آمده است. برخی از مباحث مطرح‌شده در این باب، عبارتند از: زمان فعل؛ عامل رفع، نصب و جزم فعل مضارع؛ فعل مجهول؛ لازم و متعدی؛ افعال قلوب؛ افعال ناقصه؛ افعال مقاربه؛ فعل تعجب؛ افعال مدح و ذم.
[۹] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۲۵۴ ـ ۲۱۱.


۳.۳.۵ - باب سوم

آخرین باب نیز به حروف و مباحث مربوط به آن اختصاص یافته و از جمله مطالب مطرح‌شده در آن، می‌توان به امور زیر، اشاره نمود: حروف جر؛ حروف مشبهة بالفعل؛ حروف عطف؛ حروف تنبیه؛ حروف نداء؛ حروف ایجاب؛ حروف زیادت؛ حروف مصدریه؛ حروف تفسیر؛ حرف تحضیض؛ حرف توقع؛ حروف استفهام؛ حروف شرط؛ حرف ردع؛ تاء تأنیث؛ تنوین و نون تأکید.
[۱۰] الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۳۲۶ ـ ۲۵۹.



فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.

پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.


۱. «کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفندماه سال ۱۳۸۰»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: اطلاع‌رسانی و کتاب‌داری، «کتاب ماه ادبیات و فلسفه»، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ۵۴ و ۵۵، ص۱۶۲ تا ۱۷۲.
۲. «کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفندماه سال ۱۳۸۰»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: اطلاع‌رسانی و کتاب‌داری، «کتاب ماه ادبیات و فلسفه»، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ۵۴ و ۵۵، ص۱۶۲ تا ۱۷۲.
۳. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.
۴. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.
۵. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه ناشر، ص۵.
۶. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، مقدمه نویسنده، ص۹.
۷. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۹.
۸. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۲۰۷ ـ ۲۸.
۹. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۲۵۴ ـ ۲۱۱.
۱۰. الهدایة فی النحو، شیرافکن، حسین، متن کتاب، ص۳۲۶ ـ ۲۵۹.



نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي.




جعبه ابزار