المنظومه النحویه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المنظومه النحویه» اثر عربی خلیل بن احمد فراهیدی است.
«المنظومه النحویه» اثر عربی خلیل بن احمد فراهیدی (۱۰۰- ۱۷۵ ق) است که به صورت نظم درباره مسائل نحو نوشته شده است.
کتاب از دو بخش تشکیل شده است.
بخش اول شامل مطالعه و بررسی زندگی خلیل، توثیق وی و مطالعه‌ای پیرامون متن منظومه او توسط محقق کتاب می‌باشد.
بخش دوم، تحت عنوان تحقیق، شامل توصیفی پیرامون منظومه، نسخ خطی آن و عللی که منجر به انجام این منظومه گردید، شده و در ادامه نص منظومه ذکر گردیده است.
روش خلیل در این منظومه، روشی به دور از تفصیل و بیان فلسفه‌بافی‌های نحوی است و برای عوام مردم که به دنبال علم نحو هستند، نوشته شده است.
متن کتاب، شامل ۲۹۳ بیت در
علم نحو است که به صورت عروضی به نام «بحر کامل تام» بر وزن: متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن می‌باشد. این منظومه، بسیاری از ابواب نحو عربی را شامل و قلیلی از آن را ترک نموده است.
مقدمه کتاب شامل ۲۶ بیت است که برای خواننده و آمادگی ورود وی به بحث بوده و با
حمد و ثنای الهی و پیغمبرش آغاز گردیده است.
قسمت عمده کتاب به به توضیح اقدامات نویسنده، مقدمه و پاورقی‌های محقق صرف شده است.
مباحث نحوی که در این منظومه ذکر شده، شامل بررسی مصطلحات، عناوین،
اعلام، مثال‌ها و نمونه‌های تطبیق داده شده به همراه دلالت آن‌ها، قضایای نحوی برای مناقشه و تحلیل کردن، ملاحظاتی درباره روش خلیل است.
در این منظومه، از مسائل اختلافی که بین نحوی‌هاست دوری گزیده شده، همچنین به قواعد شاذ عربی استناد نشده و ذکری از آن‌ها به میان نیامده است. به علاوه، به جزئیات، فرعیات و تقسیمات، اشاره‌ای نشده و فقط به ذکر قواعد عامه و
ذکر امثله‌ای برای آن‌ها بسنده شده است.
نویسنده برخی از ابواب نحوی را ترک کرده و بدان‌ها نپرداخته است، از جمله: باب حال، انواع معارف، اشتغال، تنازع، عدد و کنایاتش، اسماء افعال، تمییز، اضافه.
تحقیق کتاب توسط دکتر احمد عفیفی صورت گرفته است. وی نسخ مختلف کتاب را بررسی و مورد مقایسه قرار داده و کلماتی که نیاز به توضیح داشته را از بعضی معاجم لغت، تفسیر نموده است. همچنین مصطلحاتِ خلیل را بر کتبی که از آن‌ها نقل نموده عرضه کرده و بعضی از آراء وی را به جهت بعضی اختلافاتی که بین نحوی‌ها وجود دارد، مورد بررسی قرار داده و تعارض بین آراء را به
تفسیر کشانده است.
به علاوه، خطاهای املائی و نحوی را تصحیح نموده و کلماتی را که نیاز به اصلاح داشته و در ابیات، خلاف وزن و قافیه بوده، تصحیح نموده است.
فهرست مطالب و فهرست مصادر و مراجع، در انتهای کتاب قید شده است.
در پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع و اختلاف نسخ پرداخته شده است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
