المائة فی الطب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المائة فی
الطب»، شامل صد گفتار در زمینه
طب و دانش
پزشکی است که توسط
ابوسهل مسیحی،
عیسی بن یحیی، به
زبان عربی نگاشته شده است.
مؤلف، در این صد مقاله، مهم‌ترین مباحث
علم پزشکی را تدوین و تنظیم نموده است. این کتاب در واقع یک دایرةالمعارف طبی است و ترتیب آن شباهت بسیاری به ترتیب فصول کتاب دیگر مؤلف؛ یعنی «
الطب الکلی» دارد.
در این اثر مسائل عمومی پزشکی بیشترین حجم آن را در بر می‌گیرد. مؤلف درابتدای کتاب اول که به عنوان مدخل کتاب «المائة» نگاشته، انگیزه‌اش را از تدوین این اثر چنین بیان می‌کند: «انی رایت من
الواجب علی بحسب قصدی و غرضی ان اصرف جل عنایتی الی تدوین علم هو اعم نفعا و اطول بقاء و هو علم
الطب و ذلک ان العلوم الآخر تطلب لفضیلة النفس او للمعونة فی صلاح المعاش و انتظامه و انما ینتفع بها افراد من الناس فی اوقات من الزمان و علم
الطب مطلوب لقوام الحیاة و حفظ الصحة المحبوبة و استجلابها و اجتلاب سائر ما یعین فی قوام البدن انما یعین عند استعمال هذا العلم ایاه علی نحو تطابق قوام الحیاة.
این اثر، از صد بخش تشکیل شده که مؤلف به هر بخش، عنوان کتاب داده است. ابوسهل، در باره سبک نگارش این کتاب می‌گوید: «من هر بخش را به گونه کتاب جداگانه‌ای نوشتم تا استفاده از هریک از بخش‌های این کتاب به شکل مستقل امکان داشته باشد»
وی در ابتدای هر کتاب، موضوع آن کتاب و انگیزه‌اش را از نگارش آن بیان می‌کند و سپس وارد بحث پیرامون آن موضوع می‌شود.
کتاب «المائة فی
الطب» از مهم‌ترین نگاشته‌های طبی است و این از سویی به خاطر قدمت آن و از سویی به خاطر بعضی از نظرات ابتکاری ابو سهل است؛ مثلا اگر وی نخستین کسی نباشد که موضوع آغاز هضم
غذا را از دهان به دلیل آغشته شدن مواد غذایی به بزاق و هضم آنزیماتیک مترتب بر آن مطرح کرده باشد، لااقل او را باید از متقدمین نظریه هضم توسط آنزیم‌های موجود در ترشحات دستگاه گوارش دانست. (این موضوع را در المائة فی
الطب به وضوح می‌توان دید.)
در این کتاب، مباحثی همچون «اسطقسات (طبایع) بدن»، «اعضای متشابهة الاجزای بدن»، «اعضای آلی»، «منافع اعضا»، «اخلاط»، «مزاج»، «قوا و
ارواح و افعال»، «احوال طبیعی بدن»، «حالات هوا»، «مساکن»، «آب‌ها»، «غذا»، «خواب و بیداری» و... مطرح شده است.
این اثر، پس از تالیف مورد توجه بسیاری از پزشکان قرار گرفته و از سوی آنان شرح و تحشیه شده است که از جمله حواشی آن می‌توان به این آثار اشاره کرد:
۱. الحواشی علی کتاب المائة، تالیف ابن تلمیذ.
۲. تعالیق استخرجها من کتاب المائة للمسیحی، تالیف ابن تلمیذ.
۳. الحواشی النعمانیة و المقاصد
الطبیة، تالیف نعمان بن ابی الرضا اسرائیلی.
کتاب «المائة فی
الطب»، به همت محی الدین قادری در سال ۱۳۸۳ ق (۱۹۶۳ م) در حیدرآباد (
هند) چاپ و منتشر شده است.
پاورقی‌های کتاب، پیرامون اختلاف نسخ خطی این اثر است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
