الزاهر فی معانی کلمات الناس‌ (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کتاب الزاهر فی معانی کلمات الناس اثر لغت شناس و ادیب و مفسر، ابو بکر ابن انباری به زبان عربی در مورد تبیین معانی کلمات نماز ، دعا ، تسبیحات و دیگر اذکار است.

---

ابن انباری، ابو بکر محمد بن قاسم انباری (۲۷۱- ۳۲۸ ق)، ادیب ، نحوی ، لغت شناس ، مفسر و عالم به علم قرائات . وی را گاه انباری می‌خوانند اما غالبا لفظ ابن را بر آن می‌افزایند. شاید بیشتر به آن جهت که از پدر، ابو محمد قاسم بن محمد انباری (متوفای ۳۰۴ ق) بازشناخته شود، زیرا پدر نیز خود مردی ادیب و دانشمند بود و چندین کتاب داشته که نام برخی از آنها با نام کتابهای فرزندش ابو بکر مشابه است. وی به دانش بسیار و تالیفات بی شمار و حافظه شگفت و فضایل اخلاقی فراوان نام آور بود. وی در عین دانشمندی، سخت پارسا بود و به گناهی و حرامی آلوده نشد. در کار تدریس فروتنی بسیار نشان می‌داد. ابن انباری را یکی از بزرگترین یا حتی بزرگ‌ترین نحو شناس مکتب کوفه دانسته‌اند. وی گاهی شعر نیز می‌سروده است. از جمله اساتید وی می‌توان از ابو القاسم بن محمد الانباری، ابو العباس احمد بن یحیی ثعلب ، احمد بن هیثم بزاز ، حکیم ترمذی ، حسن بن حباب ، محمد بن یحیی مروزی و... یاد کرد. نام برخی از شاگردان وی عبارتست از: ابو القاسم زجاجی ، ابو جعفر نحاس ، ابو علی قالی ، ابو الفرج اصفهانی ، ابن خالویه ، مرزبانی، ابو الحسن دارقطنی و... ابن انباری در گوشه‌ای از مسجد و پدرش نیز در سمت دیگر از مسجد به تدریس اشتغال داشتند. وی از روی کتاب تدریس نمی‌کرد بلکه به حافظه خود اتکا داشت. دانش ابن انباری و شهرت او از جمله علل دعوت خلیفه الراضی بالله از وی برای تادیب فرزندانش به شمار می‌رود. برخی آثار ابن انباری عبارتند از: الاضداد ، ایضاح الوقف و الابتداء ، شرح الالغات المبتدآت فی الاسماء و الافعال ، شرح دیوان عامر بن طفیل ، شرح قصائد سبعه جاهلی و از جمله الزاهر فی معانی کلمات الناس.

---

مؤلف در این کتاب به تبیین معانی کلماتی که مردم در نمازها ، دعاها ، تسبیحات و دیگر اذکاری که به وسیله آنها به خداوند تقرب می‌جویند و از معانی آنها آگاهی ندارند، می‌پردازد. وی می‌گوید: من در این کتاب معانی این کلمات را بیان خواهم کرد، تا اینکه نمازگزار نسبت به معانی کلماتی که به وسیله آنها به خداوند تقرب می‌جوید را آگاهی یابد و نیز دعا کننده تسبیح گو و غیره. در این کتاب به اختلاف موجود بین علماء در معانی این کلمات اشاره می‌شود و شواهدی از اشعار نیز بدان افزوده می‌شود. کلمات و عباراتی که در این کتاب معنا می‌شود معمولا اصطلاحات و بعضا ضرب المثل‌هایی است که مردم به کار می‌برند مؤلف در بسیاری موارد کلماتی از قرآن کریم را که با کلمه مورد نظر از یک ریشه‌اند یادآور می‌شود.

---