الرسائل العشر (جوابات المسائل الشامیة الأولی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جوابات المسائل الشامیة الاولی نام‌های دیگر کتاب:
المسائل الشامیة فی فقه الامامیة و
المسائل الشامیات رساله فقهی، تالیف جمال الدین ابو العباس احمد بن محمد بن فهد حلی، معروف به
ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق).
این کتاب شامل ۲۰۴ مسالۀ فقهی است که فقیه فاضل شیخ
ظهیر الدین محمد بن علی بن حسام عینائی عاملی (زنده در ۸۶۰ ق) از ابن فهد حلی سؤال نموده است و جواب‌های او را شاگردش شیخ
زین الدین علی بن فضل هیکل حلی به درخواست مؤلف بر اساس ترتیب کتاب‌های فقهی از
طهارت تا
دیات مرتب و گردآوری کرده است.
از آنجایی که شیخ ظهیر الدین از فضلا و بزرگان از فقهای
شام بوده و سؤال‌های وی دقیق و عالمانه طرح شده و گاهی نیز از مطالب کتاب‌های فقهی نیز سؤال شده است، جواب‌های
ابن فهد نیز به همان گونه عالمانه و عمیق است.
کتاب به سبک نیمه استدلالی نوشته شده که گاهی با استناد به
روایات یا اقوال
فقها و
اصول عملیه آمیخته است.
ابن هیکل در مقدمۀ کتاب دربارۀ گردآوری
مسائل و جواب آنان می‌نویسد:فانها قد اشتملت علی فوائد جمیلة و فرائد جلیلة، لا توجد فی غیرها من المطولات و لا المختصرات، فاحببت ان اصونها فی دستور، لیکون احفظ لها و اکثر للانتفاع بها.
کتاب شامل دو دسته از سؤالات از شام است و از مسالۀ ۱۷۸ به بعد در ص۳۹۳ ابن هیکل حلی این گونه می‌نویسد: و مما افاده دام ظله علی
المسائل الواردة من ناحیة الشام غیر تلک
المسائل التی قبلها.
در
الذریعة دو تاریخ تالیف ذکر شده است، در تاریخ گردآوری جواب‌ها را ۸۳۴ ق ذکر شده و در
تاریخ پایان آن سال ۸۳۷ ذکر شده است.
در الذریعة
به نسخۀ ابن هیکل حلی در کتابخانۀ سید حسن صدر در کاظمیه و نسخۀ
آستان قدس رضوی اشاره شده است.
در کتاب
مقدمه‌ای بر فقه شیعه نیز به ۴ نسخۀ خطی کتابخانه‌های
مجلس شورای اسلامی،
دانشگاه تهران، آستان قدس رضوی و ملک در تهران اشاره شده است.
این کتاب در ضمن کتاب «
کلمات المحققین» در سال ۱۳۱۵ چاپ سنگی شده است. کتاب موجود از مقابله و تصحیح با نسخۀ آستان قدس رضوی چاپ شده است.
از آن جایی که سؤالات فقهی عالمانه طرح شده است، کتاب از ارزش علمی خاصی برخوردار است. مؤلف در مواردی مثل
مسائل ۱۵، ۱۸، ۲۸، ۲۹، ۳۳، ۵۳، ۱۴۴ و غیر آنها به روایات استناد نموده است.
در موارد دیگری مثل
مسائل ۲۶، ۴۷، ۱۷۶، ۱۸۶، ۲۰۴ و غیر آن به اقوال فقهاء استناد نموده است و گاهی مثل مسالۀ ۱۷۶ در بحث
کفارۀ قتل عمد این گونه می‌نویسد: قال فی المبسوط تسقط، تبعه ابن ادریس، قال العلامة بل یجب فی ماله، و تبعه فخر المحققین فی الایضاح و تردد المحقق.
از دیگر ویژگی‌های کتاب، طرح مباحث و دیدگاه‌های اقتصادی است. به عنوان نمونه در ص۳۶۲ از
خمس تعبیر به عوض و جانشین
زکات کرده است.
توجه مؤلف به وظایف
فقیه در جامعۀ اسلامی از دیگر ویژگی‌های کتاب است، همچنان که در کتاب «
المحرر» تصرف و ولایت در تصرف بر خمس را مختص فقیه می‌داند.
ابن فهد حلی
الرسائل العشر
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
