الحاق ایران به قرارداد جهانی آزادی تبادل افکار یونسکو (۱۳۴۴ ش)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الحاق ایران به قرارداد جهانی آزادی تبادل افکار یونسکو (۷ بهمن ۱۳۴۴ ش)، یکی از رویدادهای سیاسی
ایران بوده که در تاریخ هفتم بهمن ماه سال ۱۳۴۴ شمسی به وقوع پیوست و
کمیسیون ملی یونسکو در ایران پس از پذیرش عضویت ایران در
یونسکو، با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در تاریخ مذکور فعالیت خود را آغاز نمود.
ایران با پیوستن به این قرارداد می‌بایست در زمینه حفظ و بسط
عدالت،
آزادی و حقوق انسانی، تعمیم آموزش و مبارزه با بیسوادی و ایجاد و گسترش ساختارهایی که به ارتقاء
فرهنگ عمومی ختم می‌شدند، مثل گسترش احزاب سیاسی مختلف، آزادی مطبوعات، آزادی برپایی تجمعات و ... گام‌های اساسی برمی‌داشت اما به اذعان تاریخ، اقدامات عملی حکومت پهلوی در مراحل بعد، نشان داد که پیوستن رژیم به این قرارداد بیشتر جنبه صوری داشته است.
سازمان یونسکو، به عنوان بازوی فرهنگی
سازمان ملل متحد، پس از پایان
جنگ جهانی دوم در پاریس تاسیس شد. این سازمان، مدعی فعالیت در جهت برقراری
صلح از طریق همکاری‌های بین‌المللی در زمینه آموزش، علوم اجتماعی،
فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات و... است.
دولت ایران در ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۲۵ شمسی، قبول اساسنامه یونسکو را در هیئت وزیران به تصویب رساند و قرارداد الحاق ایران به این سازمان در نیمه تیرماه سال ۱۳۲۷ شمسی، از تصویب
مجلس شورای ملی گذشت و کمیسیون مزبور، فعالیت رسمی خود را شروع کرد.
اولین اساسنامه کمیسیون ملی توسط وزارت علوم، در سال ۱۳۲۸ تدوین و تصویب گردید و آخرین اصلاحیه آن نیز در سال ۱۳۶۶ انجام و در نهایت به تصویب هیأت دولت رسید.
یکی از اصول اساسی
حقوق بشر، حق آزادی انسان است که پایه «
اعلامیه جهانی حقوق بشر» مصوب سال ۱۹۴۸ قرار گرفته است. بر اساس این اعلامیه مردم باید در فکر کردن، گفتن و نوشتن آزاد باشند. یکی از جملات این مصوبه چنین است: «تبادل آزاد افکار، یکی از گرانبهاترین و عزیزترین حقوق مردم است.»
حق آزادی بیان و اندیشه در زمره حقوق اساسی انسان شناخته می‌شوند
و تکالیف منفی را متوجه دولت می‌کند. دولت برای تحقق این حق اصولاً نباید کاری انجام دهد بلکه مسئولیت آن ایجاد نکردن مانع در برابر این حق می‌باشد. چنانکه در اعلامیه جهانی حقوق بشر ماده ۱۹ حق برخورداری از آزادی بیان یکی از حقوق بشر شناخته شده است.
در هفتم بهمن ماه سال ۱۳۴۴ شمسی، یک سال پس از نخست وزیری
هویدا، ایران رسما به قرارداد جهانی آزادی تبادل افکار یونسکو پیوست تا از این طریق کشور در مسیر حفظ و بسط
عدالت،
آزادی و
حقوق انسانی، تعمیم آموزش و مبارزه با بیسوادی و ایجاد و گسترش ساختارهایی که به ارتقاء
فرهنگ عمومی ختم می‌شدند، مثل گسترش احزاب سیاسی مختلف، آزادی مطبوعات، آزادی برپایی تجمعات و ... قرار گرفته و پایه‌های
دموکراسی در آن مستحکم شود، اما به گواه تاریخ علی‌رغم الحاق ایران به این قرارداد، اقدامات عملی نظام سیاسی پهلوی از آغاز، خصوصا پس از
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دقیقا برخلاف مفاد اساسنامه شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو در ایران، محدود کننده آزادی تبادل افکار بود؛ چنانکه حکومت وقت بدون توجه به مفاد این قرارداد، با شدت و جدیت سیاست سانسور و تحدید مطبوعات را ادامه داد؛ یا در اقدام دیگری ایجاد احزاب دولتی در دستور کار حکومت قرار گرقت تا بتواند فعالیت‌های سیاسی جامعه را کاملا در سیطره خود داشته باشد و همین روند در نهایت به ایجاد یک نظام تک حزبی و همسو با حکومت منجر شد.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین عاملی که اعتقاد
پهلوی دوم به «کسب قدرت مطلقه» را مضاعف گردانید،
قیام عمومی ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ بود. از این رو رژیم پس از شدت عمل در برابر قیام پانزدهم خرداد، که به کشتار وسیع مردم و سرکوبی روحانیان منجر شد، رهبران اصلی نهضت، به ویژه
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، را دستگیر، زندانی و محصور گردانید و چاره کار را در این دید که فضای سیاسی جامعه بسته و تحت فرمان شاه باشد.
بنابراین رفتار سیاسی رژیم خصوصا در دهه ۱۳۴۰ شمسی و پس از آن، بر اعمال شدت و خشونت مبتنی بود و از این زمان به بعد تمام کارگزاران رژیم پهلوی به عاملان سیاستی تبدیل شدند که در آن فقط شاه آمر و تصمیم‌گیرنده بود و این با مفاد قرارداد جهانی آزادی تبادل افکار در تقابل بود. لذا آزادی و انتخابات آزاد در دوران محمدرضاشاه هرگز معنای حقیقی نداشت؛ در آن دوره نه مردم در انتخاب کردن آزاد بودند و نه نمایندگان مجلس با آرای مردمی تعیین می‌شدند.
گروه پژوهشی ویکی فقه.
