الجمل فی النحو (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الجمل فی النحو»، اثر منسوب به خلیل بن احمد فراهیدی است.
«الجمل فی النحو»، اثر منسوب به
خلیل بن احمد فراهید ی (ت ۱۷۵ ق)، از
علمای قرن دوم هجری ، به
زبان عربی است که توسط دکتر فخرالدین قباوه تحقیق شده است.
کتاب، چنان‌که از نامش مشخص است در
علم نحو است. مؤلف، قواعد این
علم را به شیوه‌ای سنتی بیان کرده است.
کتاب، شامل مقدمه محقق و متن در ۱۷ بخش است.
تفاوتی که بین این کتاب با کتاب‌های نحوی جدید است، این است که این کتاب با منصوبات شروع شده است؛ مؤلف در این باره می‌گوید: «من منصوبات را مقدم آوردم؛ زیرا وجوه نصب نسبت به دیگر
اعراب بیشتر است»؛
درحالی‌که کتب جدید نحو با مرفوعات آغاز می‌شود.
مقدمه محقق، شامل تاریخچه‌ای از
کتاب، بررسی انتساب کتاب به مؤلف مذکور، نسخ خطی که محقق از آن استفاده کرده و روش تحقیق آن می‌باشد.
متن کتاب، شامل بخش‌های ذیل می‌باشد:
بخش اول، در منصوبات است که اقسام منصوبات را شمرده و با آوردن مثال‌های فراوانی از
آیات و
اشعار به توضیح آن‌ها می‌پردازد.
بخش‌های دیگر کتاب، شامل اقسام مرفوعات، مجرورات، مجزومات و اقسام الف (مانند الف وصل، الف قطع، الف سنخ، الف استفهام، الف استخبار، الف تثنیه، الف ضمیر، الف تأنیث و غیره)، اقسام لام (لام صفت، لام خبر، لام کی، لام نداء، لام استغاثه، لام تعجب، لام قسم و...) و اقسام هاء (مثل هاء سنخ، هاء تنبیه، هاء ترقیق، هاء ضمیر، هاء تانیث و غیره) و ... پرداخته است.
مؤلف، در بخش پایانی کتاب در فصلی به «رُوید» پرداخته و اشاره می‌کند که «رُوید» گاهی
اسم فعل واقع می‌شود و به معنای «أمهله» است و در برخی موارد به معنای صفت، حال و مصدر نیز می‌آید. ایشان در پایان به فرق بین «أم» و «أو» پرداخته است.
محقق کتاب، دکتر فخرالدین قباوه با استفاده از سه نسخه «ایاصوفیا» و «قولة» و نسخه «
بشیرآغا» این کتاب را تصحیح نموده است.
محقق، نسخه‌های کتاب را با علائم اختصاری «الأصل»، «ق» و «ب» مشخص کرده است.
پاورقی‌های کتاب، شامل ارجاعات، توضیحات لغات و بیشتر به اختلاف سه نسخه که با علائم اختصاری مشخص شده، می‌باشد.
در ابتدای کتاب چند تصویر از نسخ خطی که محقق از آن‌ها استفاده کرده، آمده است.
فهارس کتاب، در پایان و شامل آیات،
اعلام، قوافی و محتویات کتاب می‌باشد.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
