الجرح و التعدیل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الجرح و التعدیل، از مهم‌ترین کتاب‌ها در
دانش جرح و
تعدیل ، تألیف
ابن ابی‌حاتم رازی (متوفی ۳۲۷) است.
چارچوب اصلی کتاب برگرفته از التاریخ الکبیر ابوعبداللّه محمد
بن اسماعیل بخاری است.
بخاری در کتاب خود غالباً به ذکر نام افراد بسنده کرده و به تعدیل یا جرح آنان نپرداخته است.
ابن ابی‌حاتم علاوه بر گردآوری اقوال و آرای عالمان در باب جرح و تعدیل
راویان ، نام بسیاری از آنان را که در کتاب بخاری نیامده، ذکر کرده است.
ابن ابی‌حاتم در کتاب خود از آرای کسانی همچون شُعبَة
بن حَجّاج (متوفی۱۶۰)، سُفیان ثَوری (متوفی ۱۶۱)، یحیی
بن سعید قَطّان (متوفی ۱۹۴)،
عبدالرحمان بن مهدی (متوفی ۱۹۸)، یحیی
بن مَعین (متوفی ۲۳۳)، علی
بن مَدینی (متوفی ۲۳۴) احمد
بن حنبل (متوفی ۲۴۱)، ابوزُرعه رازی (متوفی ۲۶۴) و پدرش، ابوحاتم رازی (متوفی ۲۷۷)، بهره برده است.
در مواردی که نقل‌قول باواسطه است، ابن ابی‌حاتم سلسله اِسناد خود را تا راوی اول ذکر کرده
و در جاهایی به
داوری در‌باره برخی معاصرانش پرداخته است.
ترتیب کتاب الفبایی است و بر اساس حرف اول نام راویان، و در مواردی که اشخاصِ هم‌نام بسیاری وجود داشته‌اند، بر اساس حرف اول نام پدرشان مرتب شده است.
در پایان هر نام، یک باب به کسانی اختصاص دارد که نام پدرشان مشخص نیست.
در پایان هر حرف، نام‌هایی که فقط یک مصداق دارند در بابی مستقل ذکر شده‌اند.
در بخش پایانی کتاب،
نام افرادی آمده که به نام
پدر یا برادرشان یا به
کنیه مشهور بوده‌اند، یا اینکه نه نام خودشان مشخص بوده نه نام پدرشان، و نیز نام یک تن ذکر شده که خودش شناخته شده اما پدرش ناشناخته است. با وجود این، نظم کتاب به گونه‌ای نیست که نام‌ها به سهولت قابل دستیابی باشند، ازاین‌رو فهرست‌هایی برای آن تنظیم شده است، از جمله فهرس الجرح و التعدیل از بَسْیونی زَغلول که در ۱۴۰۸ به همراه خود کتاب در
بیروت چاپ شد و فهرستی دیگر از محمدصالح
بن عبدالعزیز مراد.
الجرح و التعدیل در بر گیرنده نام بیش از هجده هزار راوی، است، ولی سلمان باشاران به خطا این رقم را ۰۴۰، ۱۶ ثبت کرده است. ابن ابی‌حاتم، به منظور جامعیت بخشیدن به کتاب، افراد بسیاری را، بدون جرح یا تعدیل ایشان، برشمرده است به امید آنکه در آینده
حکمی در‌باره آنان بیابد و بر مطالب کتاب بیفزاید.
برخی این فقدانِ حکم را دالّ بر توثیق راوی دانسته‌اند.
باتوجه به حجم گسترده کتاب و به‌رغم دقت و
وسواس مؤلف، اشتباهاتی به آن راه یافته که مصحح کتاب،
عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، برخی از آن‌ها را ذکر کرده است.
مؤلف در مقدمه کتاب
به تبیین
درجات راویان و اقسام آنان از نظر جرح و تعدیل پرداخته و حماده
این‌گونه تقسیم‌بندی را بدیع دانسته است. به دلیل اهمیت این کتاب، تراجم‌نویسانِ بسیاری از آن مطالبی نقل کرده‌اند که از آن جمله‌اند:
خطیب بغدادی،
ابن ماکولا،
سمعانی،
ابن عساکر،
ابن نقطه،
مِزّی،
ذهبی و
ابن حجر عسقلانی.
مؤسسه دایرة المعارف العثمانیه در حیدرآباد دکن، الجرح و التعدیل را به همراه تقدمة المعرفه، که
دیباچه و مدخلی بر آن محسوب می‌شود و در آن عالمان جرح و تعدیل معرفی شده‌اند، در نُه جلد و در فاصله
سال‌‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۳/ ۱۹۴۱ـ۱۹۵۳ چاپ کرده است.
(۱) ابن ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت ،بی‌تا .
(۲) ابن حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
(۳) ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۴) ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف من الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ
عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱ـ۱۴۰۶/ ۱۹۶۲ـ۱۹۸۶.
(۵) ابن نقطه، تکملة الاکمال، چاپ عبدالقیوم عبدرب النبی، مکه ۱۴۰۸ـ ۱۴۱۸.
(۶) فاروق حماده، المنهج الاسلامی فی الجرح و التعدیل: دراسة منهجیة فی علوم الحدیث، رباط ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۷) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام.
(۸) ذهبی، تاریخ الاسلام.
(۹) رفعت فوزی عبدالمطلب، ابن ابی‌حاتم الرازی و اثره فی علوم الحدیث، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۴.
(۱۰) محمد
بن عبدالرحمان سخاوی، الاعلان بالتوبیخ لمن ذمّ التاریخ، چاپ فرانتس روزنتال، بیروت، بی‌تا.
(۱۱) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء ۱، نقله الی العربیه محمود فهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۲) سمعانی، الانساب.
(۱۳) محیی‌الدین عطیه، صلاح‌الدین حفنی، و محمد خیر رمضان
یوسف، دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة القدیمة و الحدیثه، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۵.
(۱۴) محمود عبدالحی لکنوی، الرفع و التکمیل فی الجرح و التعدیل، چاپ عبدالفتاح ابوغده، حلب ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.
(۱۵)
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی‌اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۱۶) TDVIA , sv "el-Cerh ve't - Ta ـ dîl (by Selman Basaran)
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «الجرح و التعدیل»، شماره۴۶۱۸.
