اقتضا (اصول)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاثیر در تحقق شیء یا در
علم به شیء می باشد.
اقتضا، در
لغت به معنای استدعا و
طلب است و در
اصطلاح ، گاهی در موردی استعمال می‌شود که
مقتضی ، در
ثبوت واقعی شیء اثر می‌کند؛ در این صورت، معنای اقتضا عبارت است از «
علیت »، مانند: «النار مقتض للحرارة»، یعنی
آتش ، تاثیر واقعی در ایجاد حرارت واقعی دارد و ارتباطی به
علم و آگاهی ندارد؛ این اقتضا را «اقتضا به نحو علیت و تاثیر» می‌نامند (
اقتضای ثبوتی ).
و گاهی کلمه اقتضا، در علیت
برای «
علم به ثبوت شیء » استعمال می‌شود که
معلول ثبوت واقعی شیء نیست، بلکه معلول اطلاع و
علم به آن شیء است (
اقتضای اثباتی )، مثل این که گفته می‌شود: فلان
روایت ، اقتضای
وجوب نماز جمعه را دارد یا نه، که در این مثال، مقصود این است که آیا آن روایت، شانیت ایجاد
علم به وجوب نماز جمعه را در
مکلف دارد یا نه؛ این اقتضا را «
اقتضا به نحو کشف دلالت » می‌نامند.
یکی از موارد بحث اقتضا در
علم اصول این است که آیا
امر به شیء مقتضی نهی از ضد آن می‌باشد یا خیر.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «اقتضا».
