اعلامیه بالفور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بالْفور، اِعْلامیّه، یادداشتی که آرثر جیمز بالفور وزیر امور خارجه
انگلیس (۱۹۱۶-۱۹۱۹م) در ۲ نوامبر ۱۹۱۷م/۱۱ آبان ۱۲۹۶ش در پی مذاکرات و تلاش‌های سران
صهیونیسم، خطاب به روتشیلد درباره نظر مساعد دولت انگلستان نسبت به تشکیل یک
کشور یهودی در
فلسطین ارسال کرد.
بالْفور، اِعْلامیّه، یادداشتی که آرثر جیمز بالفور وزیر امور خارجه
انگلیس (۱۹۱۶-۱۹۱۹م) در ۲ نوامبر ۱۹۱۷م/۱۱ آبان ۱۲۹۶ش در پی مذاکرات و تلاش‌های سران
صهیونیسم، خطاب به روتشیلد درباره نظر مساعد دولت انگلستان نسبت به تشکیل یک
کشور یهودی در
فلسطین ارسال کرد.
اندیشه تشکیل دولت یهود، نخست در کنگره سازمان جهانی صهیونیسم به رهبری تئودُر هرتسل در ۱۸۹۷م مطرح شد و در پی آن صهیونیست‌ها تلاش‌های گسترده‌ای برای جلب حمایت دولت‌ها از این طرح آغاز کردند.
نخستین مذاکرات آنان با دولت‌های عثمانی،
آلمان و سپس انگلیس با شکست روبرو شد
اما با شروع
جنگ جهانی اول توجه دولت انگلیس به یهودیان و نقش آنان در جهت منافع آن دولت، معطوف گشت.
از اواخر سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۶م گفت و گوهای سیاسی سران یهود همچون هربرت ساموئل و حاییم وایزمن، با سران و شخصیت‌های برجسته انگلیسی گسترش یافت.
در اواخر
بهار و اوایل
تابستان ۱۹۱۷م رهبران صهیونیسم فضای سیاسی را برای طرح علنی درخواست خود مناسب یافتند، و طی درخواستی از بالفور خواهان حمایت رسمی دولت انگلستان شدند.
با پیشنهاد بالفور، سازمان صهیونیسم با تشکیل هیأتی مرکب از نویسندگان و سیاست‌مداران صهیونیست به تهیه و تدوین پیش‌نویس یادداشت بالفور به روتشیلد پرداختند.
در این خصوص با یهودیان آمریکایی نیز تماس‌هایی گرفته شد. به دلیل مخالفت یهودیان ضدصهیونیسم و نیز
تعهداتی که انگلستان در توافق‌نامه مک ماهون - شریف حسین، به اعراب داده بود، مواد مندرج در این یادداشت چندین‌بار مورد تجدیدنظر قرار گرفت.
و سرانجام در اکتبر ۱۹۱۷م متن نهایی به تأیید دولت انگلستان و
آمریکا رسید، و در دوم نوامبر همان سال رسماً توسط بالفور به روتشیلد اعلام گردید
در این اعلامیه تصریح شده که دولت انگلستان برای تشکیل وطن ملی یهود در
فلسطین، تلاش‌های لازم را به عمل خواهد آورد.
درباره انگیزه‌های دولت انگلیس در صدور اعلامیه بالفور سخن بسیار رفته است و غالباً آن را همسو با اهداف سیاسی و نظامی این دولت در
خاورمیانه، مسأله یهودیان اروپای شرقی و مسأله جنگ جهانی اول و فشارهای صهیونیست‌های صاحب قدرت و مقام و نفوذ در دولت انگلستان می‌دانند.
یادداشت بالفور در ۱۱ اوت ۱۹۱۹ در کنفرانس صلح کشورهای متفق در
پاریس تکمیل شد و در ۱۹ سپتامبر به وزارت امور خارجه انگلیس ارجاع گردید و در آن‌جا به عنوان یک سند رسمی در تعیین خط - مشی سیاسی وزارت خارجه انگلیس تلقی شد.
این اعلامیه در کنفرانس متفقین در سان رِموی ایتالیا در آوریل ۱۹۲۰ نیز مورد تأیید قرار گرفت و تصمیم گرفته شد قیمومت
فلسطین که اعلامیه بالفور در چهارچوب آن قرار می‌گرفت، به انگلیس واگذار شود.
سرانجام جامعه ملل نیز در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۲م/۲ مرداد ۱۳۰۱ش رسماً قیمومت
فلسطین را به انگلیس اعطا کرد.
از سوی دیگر، اعلامیه بالفور در ماده ۹۵
معاهده سِوْر که میان متفقین و دولت عثمانی منعقد گردید، گنجانده شد.
این اعلامیه مخالفان بسیاری داشت.
یکی از مخالفان سرسخت اعلامیه بالفور، ادوین مونتاگیو از یهودیان سرشناس ضدصهیونیست و وزیر خزانه داری وقت انگلیس بود که صهیونیسم و تشکیل دولتی یهودی را با وفاداری یهودیان نسبت به کشورهای متبوع خود و نیز با حقوق
اعراب متعارض می‌دانست.
از نخستین کسانی که درباره اعلامیه بالفور اعلام خطر کرد، لُرد کرزن سیاست‌مدار معروف انگلیسی بود. او یک هفته قبل از انتشار اعلامیه اظهار داشت که فلسطینیان با نیم میلیون جمعیت هرگز تن به واگذاری زمین و مایملک خود به مهاجران یهودی نخواهند داد.
همچنین برخی از گروه‌های یهودی در
اروپا و
آمریکا نیز با اصل ایجاد میهن ملی
یهود مخالف بودند.
دولت نظامی انگلیس در
فلسطین، مضمون اعلامیه بالفور را تا پس از تفویض
قیمومت فلسطین به انگلستان در کنفرانس سان‌رموی ایتالیا در آوریل ۱۹۲۰ رسماً برای ملت
فلسطین فاش نکرد. در پی انتشار متن اعلامیه بالفور و قطعنامه کنفرانس سان‌رمو، اعتراضات سراسر
فلسطین را فرا گرفت و درگیری‌های پراکنده‌ای در طول مرزهای
فلسطین و
سوریه رخ داد.
پس از آن در ۱۹۲۱م یک هیأت رسمی از جانب فلسطینیان برای درخواست لغو اعلامیه بالفور به
لندن رفت. این هیأت اعلامیه بالفور را با ماده ۲۲ اعلامیه جامعه ملل، و نیز با
معاهدات انگلستان در قبال
شریف حسین متعارض می‌دانست.
فلسطینیان عقیده داشتند که اعلامیه بالفور حق خودمختاری را از آن‌ها سلب می‌کند و افزایش
مهاجرت یهودیان باعث انقیاد اقتصادی و سیاسی آنان از یهودیان اروپایی خواهد شد. آنان با تشکیل انجمن‌ها و جمعیت‌ها و برپایی کنگره‌ها و کنفرانس‌ها در
فلسطین و سوریه مخالفت خود را با اعلامیه ابراز کردند
در صحنه اجتماعی نیز تظاهرات و اعتراضات مردمی بسیاری در سراسر
فلسطین به وقوع پیوست و استمرار آن‌ها از ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۲م منجر به انتشار «کتاب سفید» از جانب چرچیل گشت. وی در این کتاب ضمن تشریح عبارت «میهن ملی» و اشاره به محدود ساختن مهاجرت یهودیان، با در نظر گرفتن شرایط و گنجایش اقتصادی کشور و منع
فروش زمین به یهودیان و تأسیس پارلمانی متشکل از اکثریت نمایندگان منتخب مردم
فلسطین، سعی کرد بر موج مخالفت موجود در پارلمان انگلیس و مطبوعات برضد قیمومت‌ِ تؤم با اجرای اعلامیه بالفور فائق آید.
تصویب این اعلامیه از جانب جامعه ملل و جوامع بین‌المللی دیگر در سراسر جهان و نتایج حاصل از آن، بحران‌ها و مجادلات بی‌شماری ایجاد کرد که همچنان ادامه دارد. سالروز انتشار اعلامیه بالفور همواره با اعتراضات و تظاهرات وسیعی یاد می‌شود
اسناد و مدارک دوره ۱۹۱۵-۱۹۲۰م مجلس انگلیس درمورد اعلامیه بالفور در ۱۹۷۰م منتشر شد و اصل نامه بالفور به عنوان یک سند تاریخی در موزه لندن نگاه‌داری می‌شود
(۱) جفریز ج م ن،
فلسطین الیکم الحقیقة، ترجمه احمدخلیل الحاج، قاهره، ۱۹۷۱م.
(۲)
سلیم محمد عبدالرئوف، نشاط الوکالة الیهودیة
لفلسطین، مؤسسة العربیة للدراسات و النشر، ۱۹۸۲م.
(۳) صدقه نجیب، قضیة
فلسطین، به‌کوشش عبدالرحمان عزام‌پاشا و جمال حسینی، بیروت، ۱۹۴۶م.
(۴) طربین احمد،
فلسطین فی خطط الصهیونیة و الاستعمار ۱۸۹۷-۱۹۲۲،
معهد البحوث و الدراسات العربیة، ۱۹۷۰م.
(۵) فهمی ویلیام، الهجرة الیهودیة الی
فلسطین المحتلة،
معهد البحوث و الدراسات العربیة، ۱۹۷۱م.
(۶) کیالی عبدالوهاب، تاریخ نوین
فلسطین، ترجمه محمد جواهر کلام، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۷) کیالی عبدالوهاب، وثائق المقاومة الفلسطینیة العربیة، بیروت، ۱۹۸۸م.
(۸) گارودی روژه، ماجرای اسرائیل، صهیونیسم سیاسی، ترجمه منوچهر بیات، مشهد، ۱۳۶۴ش.
(۹) الموسوعة الفلسطینیة، القسم العام، دمشق، ۱۹۸۴م.
(۱۰) Antonius G، The Arab Awakening، Beirut، Lebanon Bookshop.
(۱۱) Drysdale A، The Middle East and North Africa، New York، ۱۹۸۵.
(۱۲) Eban A، My People، Behrman House، ۱۹۶۸.
(۱۳) Judaica.
(۱۴) Kimche J، Palestine or Israel، London، ۱۹۷۳.
(۱۵) Kirisci K، The PLO and World Politics، London، ۱۹۸۶.
(۱۶) Lilienthal A، What Price Israel، Beirut، ۱۹۶۹.
(۱۷) Lilienthal A، The Zionist Connection، New York، ۱۹۷۸.
(۱۸) Mansfield P، The Arabs، New York، ۱۹۸۳.
(۱۹) Melman، Y and D Raviv، Behind the Uprising، London، ۱۹۸۹.
(۲۰) Menuhin M، The Decadence of Judaism in our Time، Beirut، ۱۹۶۹.
(۲۱) Sokolow N، History of Zionism، London، ۱۹۱۹.
(۲۲) Stevens R، Zionism and Palestine Before the Mandate، Beirut، ۱۹۷۲.
(۲۳) Taylor A، Prelude to Israel، Beirut، ۱۹۷۰.
(۲۴) Tibawi A L، Anglo-Arab Relations، London، ۱۹۷۸.
(۲۵) Weizman Ch، Trial and Error، London، ۱۹۵۰.
(۲۶) Wright CA، Facts and Fables: The Arab-Israeli Conflict، New York، ۱۹۸۹.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۴۴۰۷، برگرفته از مقاله «اِعْلامیّه بالْفور».
