اضراب (ادبیات فارسی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

یکی از اصطلاحات بکار رفته در ادبیات فارسی، اضراب بوده که اصطلاحی مشترک در علم نحو، معانی و بدیع است و در لغت به معنی «روی گردانیدن» می‌باشد.

---

در اصطلاح بدیع آن است که گوینده نخست چیزی بگوید و سپس به واسطۀ یکی از حروف اضراب (مانند بَل، بلکه؛ نه)، به منظور نکته‌ای بلاغی (مانند مبالغه یا تاکید)، از سخنِ خود برگردد.

---

در علم بدیع، شرط اضراب این است که بر زیبایی سخن بیفزاید، مانند:
مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود •••• نــــــــبود دنــــدان لا بل چراغ تابان بـود (رودکی)

---

نتیجۀ اضراب، گاه ابطالِ حکمِ ماقبل و گاه انتقال از مقصودی به مقصود دیگر است. اضراب را در علم معانی «بَدَلِ مُباین» و «بداء» نیز خوانده‌اند.

---