اشخاص با برکت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن از اشخاص و پدیده‌هایی با وصف
برکت یا مفهومی که به معنای
خیر فراوان است یاد می‌کند.
قرآن از اشخاص و پدیده‌هایی با وصف برکت یا مفهومی که به معنای خیر فراوان است یاد می‌کند.
مفسران بر پایه دو معنای «ثبوت» یا «فزونی» خیر که برای برکت بازگو شده است، چگونگی برکت را در این اشخاص و پدیده‌ها توضیح داده‌اند:
قرآن بعضی از
پیامبران مانند
نوح ،
ابراهیم ،
اسحاق ،
اسماعیل ،
موسی و
عیسی را بهره‌مند از برکت و
پیامبر اسلام را دارای «
کوثر » می‌داند.
مطابق آیه ۲۹ مؤمنون پس از سوار شدن نوح به
کشتی ، خداوند به او
وحی کرد که از
پروردگار خود برکت بخواهد:«و قُل رَبِّ اَنزِلنی مُنزَلاً مُبارَکًا»)
در قرائت
واژه «مُنزَلا» و معنای آن اختلاف است؛
ابوبکر از عاصم آن را مَنزِلاً (به فتح میم و کسر زاء) و دیگران آن را مُنزَلاً (به ضمم میم و فتح زاء) خوانده‌اند،
که در صورت نخست، آیه بر درخواست نوح برای فرود آمدن در جایی مبارک دلالت دارد و بر مبنای
قرائت مشهور معناهای گوناگونی برای «مُنزَلاً مُبارَکاً» وجود دارد؛ مجاهد آن را به معنای فرود آمدن مبارک (انزال یا نزول مبارک) از کشتی دانسته و جبائی آن را به جایگاه (منزل) مبارک معنا کرده و منظور از آن را کشتی دانسته است.
کلبی این تعبیر را به معنای فرود آمدن در مکانی برکت یافته از
آب و
درختان گرفته است. به نظر مقاتل، منظور از برکت افزایش فرزندان و نسل ساکنان کشتی است
، به هر روی این درخواست نوح در آیه ۴۸
هود پاسخی فراتر از دعای او گرفته و خداوند فرود نوح از
کوه یا کشتی را با
سلام و
برکات خود همراه کرده است:«قیلَ ینوحُ اهبِط بِسَلم مِنّا وبَرَکت عَلَیکَ».
مفسران‌برکات را به معنای نعمتها و خیرهای همیشگی
و اشاره به
نعمت توحید و فراوانی نسل نوح
دانسته‌اند.
ابراهیم، اسماعیل و اسحاق
و
اهل‌بیت ابراهیم نیز از بهره‌مندان از برکت خداوند هستند. برخی مفسران تعبیر «و برَکنا عَلَیهِ» در «وبرَکنا عَلَیهِ وعَلی اِسحقَ»
را درباره ابراهیم و بعضی اشاره به اسماعیل دانسته‌اند.
نزول برکت بر ابراهیم و اسحاق می‌تواند به معنای فراوانی فرزندان و ماندگاری نسل آنان تا
قیامت باشد. بعضی هم برکت بر ابراهیم را برکت در فرزندان و برکت بر اسحاق را به پیامبرانِ از نسل او دانسته
و در معنای برکت بر اسماعیل به داستان
ذبح او اشاره کرده‌اند.
آیه ۷۳ هود نیز پس از بیان نازایی همسر ابراهیم و مژده بچه‌دار شدن به همسرش و شگفتی او از این خبر در آیات پیشین، بهره‌مندی اهل‌بیت ابراهیم از
رحمت و برکات خداوند را بازگو می‌کند:«قالوا اَتَعجَبینَ مِن اَمرِ اللّهِ رَحمَتُ اللّهِ وبَرَکتُهُ عَلَیکُم اَهلَ البَیتِ اِنَّهُ حَمیدٌ مَجید».
مفسران سخن
ملائکه :«رَحمَتُ اللّهِ وبَرَکتُهُ عَلَیکُم اَهلَ البَیتِ» را در ادامه «اَتَعجَبینَ مِن اَمرِ اللّهِ» به این معنا دانسته‌اند که این مسئله جای شگفتی ندارد، زیرا شگفتی در جایی رخ می‌نماید که سبب پدیده‌ها بر
انسان پوشیده باشد، در حالی که خداوند بر هر کاری تواناست و نعمت و خیر فراوان او، اهل‌بیت ابراهیم را در برگرفته است.
سخن
فرشتگان می‌تواند خبری از ثبوت نعمت و برکات خدا و یادآوری آن برای اهل‌بیت ابراهیم یا دعایی از‌سوی ملائکه برای آنان باشد.
بر اساس این آیه
ساره همسر ابراهیم از اهل‌بیت او محسوب‌شده، از برکات خداوند بهره‌مند است.
مفسران در این‌که ساره به اعتبار همسری
یا خویشاوندی دیگرش با ابراهیم
، از اهل‌بیت او به شمار رفته است، اختلاف دارند. بعضی از مفسران با توجه به این‌که همه پیامبران بعد از ابراهیم را از نسل اسحاق و اسماعیل می‌دانند، برکات را به «
برکات‌نبوت » معنا کرده
، صفات حمید و مجید در آیه را نیز بازگو کننده علت رحمت و برکات‌خداوند دانسته‌اند.
آیه دیگری که در آن از برکت سخن رفته درباره برانگیخته شدن
حضرت موسی (علیه‌السلام) به پیامبری است. موسی پس از آن‌که برای گرفتن خبر یا شعله‌ای به آتشی نزدیک شد که از دور دیده بود
ندایی شنید که آن‌که در آتش و پیرامون آن است مبارک است:«فَلَمّا جاءَها نودِیَ اَن بورِکَ مَن فِی النّارِ ومَن حَولَها»
برخی مفسران، منظور از «مَن فِی النارِ» را خداوند و «نار» را «نور» و «بورِکَ» را به «قُدِّس» معنا کرده و تعبیر «مَن حَولَها» را شامل موسی و ملائکه دانسته‌اند.
گروهی دیگر معتقدند که «مَن فِی النارِ» بر ملائکه و «مَن حَولَها» بر موسی دلالت دارد.
از
سعید‌بن جبیر نقل است که پس از «حجاب عزت»، «حجاب ملک» و «حجاب سلطان»، «حجاب نار» است و مراد از «نار» در آیه «حجاب نار» است که از آن ندا داده شده است.
از
پیامبران حضرت عیسی (علیه‌السلام) تنها پیامبری است که
قرآن گواهی او را بر مبارک بودن خود نقل کرده است:«و‌جَعَلَنی مُبارَکاً اَینَ ما کُنتُ»
بعضی از مفسران مبارک را در این آیه به نفع رسانی بسیار
و خیر
در دین و دعوت به آن
معنا کرده‌اند. بعضی نیز آن را به سبب
امر به معروف و نهی از منکر و راهنمایی گمراهان و یاری مظلومان دانسته‌اند.
خداوند، عیسی را به وسیله
روح‌القدس تأیید کرده‌است:«و اَیَّدنهُ بِروحِ القُدُس».
بعضی از مفسران «قُدس» را به‌معنای برکت دانسته‌اند.
قرآن
پیامبر اسلام را دارای کوثر می‌داند:«اِنّا اَعطَینکَ الکَوثَر».
مفسران کوثر را به خیر فراوان
معنا کرده‌اند که به معنای برکت، بسیار نزدیک است، افزون بر این، آیاتی که از نزول قرآن مبارک بر پیامبر یاد می‌کند
به گونه‌ای بر برکت وجود پیامبر نیز دلالت دارد. ابن‌عربی در تفسیر «اِنّا اَنزَلنهُ فی لَیلَة مُبرَکَة»
با رویکردی عرفانی منظور از شب مبارک را پیامبر اسلام دانسته است.
افزون بر پیامبران، می‌توان
مؤمنان و
صاحبان حکمت را نیز برخوردار از برکت
و خیر فراوان
دانست. در ادامه آیه۴۸ هود که سخن از برکات خداوند بر نوح دارد، برکات خداوند بر امتهای همراه نوح و امتهای دیگری که در آینده از نعمت خداوند بهره‌مند می‌شوند بازگو شده است:«... و بَرَکت عَلَیکَ وعَلی اُمَم مِمَّن مَعَکَ...»
مفسران تعبیر «اُمَم مِمَّن مَعَکَ» را شامل مؤمنان همراه نوح و هر مؤمنی از نسل آنان تا قیامت دانسته‌اند.
خداوند هرکه را خواهد حکمت می‌دهد و دارندگان حکمت از خیری فراوان بهره‌مندند:«یُؤتِی الحِکمَةَ مَن یَشاءُ و مَن یُؤتَ الحِکمَةَ فَقَد اوتِیَ خَیراً کَثیراً و ما یَذَّکَّرُ اِلاّ اُولوا‌الاَلبب»
الامامة و التبصره؛ انوارالتنزیل و اسرار التأویل، بیضاوی؛ بحارالانوار؛ تاج العروس من جواهرالقاموس؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر القرآن الکریم، ابن‌عربی؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ عیون الحکم و المواعظ؛ الفتوحات‌المکیه؛ الکافی؛ الکشاف؛ کشف الاسرار و عدة‌الابرار؛ کمال الدین و تمام النعمه؛ لسان العرب؛ لغت نامه؛ مجمع البحرین؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مسند احمد‌بن حنبل؛ معجم الفروق اللغویه؛ معجم اللاهوت الکتابی؛ معجم مقاییس اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ الموسوعة الفقهیة المیسره؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ واژه‌های دخیل در قرآن مجید؛ وسائل‌الشیعه.
دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«برکت در قرآن»
