اسحاق بن حسان خزیمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابویعقوب اسحاق بن حسّان خریمی (خزیمی یا خرمی) مرّی غطفانی (م ۲۱۴ هـ)، از شعرای عصر
عباسیان (
قرن دوم و سوم هجری قمری) و از مدیحه‌سرایان خلفا، وزرا و اشراف بوده است. منابع وی را از ادیبان و منشیان
برامکه دانسته‌اند.
ابویعقوب اسحاق بن حسّان بن قوهی خریمی (خرمی) مرّی غطفانی، از شعرای عصر عباسی
و از موالی
بنی خریم است
که در شعری زادگاهش را مرو شاهجان نوشته و افزوده است که در سغد و جوزجان خویشاوندان بسیار دارد.
ابویعقوب، اصالتاً ایرانی و غلام آزاد شده
ابن خزیم مُرّی بود. بعدها به
محمد بن زیاد کاتب، منشی برمکیان پیوست و برای او مدیحه‌های نیکویی سرود و پس از مرگ وی نیز برایش
مرثیه گفت.
از برخی روایات چنین بر می‌آید که وی بخشی از سال‌های جوانی خود را در شهرهای بزرگ
شام و
عراق گذرانیده و سپس در
بغداد اقامت گزیده است.
یکی از سروده‌های او نیز حاکی از آن است که در آغاز جوانی، گذار وی به
سیستان افتاده و چندی با سختی در آن سامان زیسته است.
ابن‌معتز به نقل از مبرد، ابویعقوب را شاعری توانا و خوش طبع دانسته و یادآور شده که وی در مدیحه‌سرایی خلفا، وزرا و اشراف کوشا بوده و از این راه مال و ثروت فراوانی به دست آورده است.
در روایتی او را دین‌دار و خداشناس و باوقار خوانده‌اند،
اما این وقار و دین‌داری مانع از آن نبوده که شاعر گه‌گاه در خوش‌گذرانی‌های شاعران هرزه‌ای چون
حمّاد عجرد و
حمّاد راویه شرکت داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین رویدادهای زندگانی او، محاصره و ویرانی بغداد در کشمکش میان
امین (خلافت ۱۹۳-۱۹۸ هـ) و
مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) در سال ۱۹۷ هـ است که خود شاهد آن بوده است و قصیده‌ای بلند در این‌باره سرود و
طبری بخشی از آن را نقل کرده است.
شاعر چند سالی پس از این ماجرا نیز زنده بود.
او که از یک چشم نابینا بود،
در اواخر عمر بینایی چشم دیگر را نیز از دست داد.
ابویعقوب از افرادی چون
منصور بن عمار و
ابوبکر بن عیّاش روایت کرده است.
وی شاعری توانا بود و
جاحظ و
ابوعصیده برخی از اشعار او را مستقیماً از خود وی نقل کرده‌اند.
خریمی دارای دیوان معروفی است،
چنان که
ابن‌ندیم به مجموعه‌ای شامل دویست برگ از اشعار او اشاره کرده است.
از میان منابع، تنها
صفدی تاریخ وفات او را ۲۱۴ هـ نوشته است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۶۵، برگرفته از مقاله «ابویعقوب اسحاق بن حسّان خریمی».
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۱۷.
