استغاثه حوا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حوا و
آدم (علیهما السلام) در پیشگاه
خدا، پس از توجه به خطای خویش، نهایت
تذلل و
تضرع داشتند.
آدم و
حوا پس از اینکه متوجه اشتباه خود شدند. به درگاه
خدا با تضرع و
خشوع پناه آورده و طلب
توبه کردند.
«ویــادم اسکن انت وزوجک الجنة فکلا من حیث شئتما ولا تقربا هـذه الشجرة فتکونا من الظــلمین• قالا ربنا ظـلمنا انفسنا وان لم تغفر لنا وترحمنا لنکونن من الخـسرین؛
و‌ای آدم! تو و همسرت در بهشت ساکن شوید! و از هر جا که خواستید، بخورید اما به این
درخت نزدیک نشوید، که از
ستمکاران خواهید بود• گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن
ستم کردیم! و اگر ما را نبخشی و بر ما
رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود».
این حرف از آدم و حوا نهایت
تضرع و
التماس آن دو را می‌رساند، و لذا هیچ چیزی درخواست نکردند و تنها احتیاجشان را به
مغفرت و
رحمت ذکر کرده و گفتند: اگر رحم نکنی بطور دائم و به تمام معنا زیانکار خواهیم شد.
برای
توبه و بازگشت به سوی
خدا و
اصلاح مفاسد نخستین گام این است که
انسان از
مرکب غرور و
لجاجت پائین آید و به خطای خویش
اعتراف کند، اعترافی سازنده و در مسیر
تکامل. جالب اینکه به قدری در توبه و تقاضای
عفو،
ادب نشان می‌دهند که حتی نمی‌گویند خدایا ما را ببخش (اغفر لنا) بلکه می‌گویند اگر ما را نبخشی از زیانکاران خواهیم بود!.
شک نیست که هر
گناه و نافرمانی
پروردگار،
ظلم و
ستم بر خویشتن است، زیرا همه برنامه‌ها و دستورات او همه در مسیر
خیر و
سعادت و پیشرفت انسان است، بنا بر این هر گونه مخالفت با آن مخالفت با تکامل خویشتن و سبب عقب‌ماندگی و سقوط خواهد بود، و آدم و حوا نیز اگر چه گناه نکردند، اما همین
ترک اولی، آنها را از مقام والایشان فرود آورد.
به اعتقاد امام خمینی خطیئه آدم از نوع خطیئه در
قوس نزول است و با سایر گناهان در
قوس صعودی فرق دارد. بنابر نظر ایشان خطای آدم این بود که نظر به کثرت اسمائی و لوازم اسمائی کرد و به مجازات این نظر، از مقام جمعی به موطن تفرقه گرفتار و از حق‌تعالی محجوب شد و به هجران مبتلا گردید و به عالم طبیعت هبوط کرد.
به باور ایشان انبیای الهی بعد از آنکه به
مقام فنا رسیدند و از کثرت، حتی کثرت اسمائی گذشتن و اسماء را فانی در مبداء حق دیدند، حال اگر به اسماء توجه کنند؛ چنان‌که خطای آدم این بود که به کثرت اسماء و لوازم اسماء توجه کرد و از محبوب قطع نظر کند سبب سقوط از مقام اصلی خود شد.
البته قضایایی که قرآن درباره حکایت آدم و نزدیک شدن او به شجره منهیه و حقایقی که درباره او گفته از رموز قرآنی است که باید سعی کرد تا معنای
(عَصَی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَی) را فهمید، شاید در لسان رمزی فرود آمدن آدم به این دنیا از مقام
کینونت عقلی است.
همچنین از احادیث اهل‌بیت و کلام اهل معرفت و
اصحاب قلوب استفاده می‌شود که خطای آدم از قبیل خطا و گناهان به معنای
قوس صعود نبوده و این خطا سبب غیرت حبّی ذاتی حق شده و عصیان و خطای او را در همه عوالم اعلام کرد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۲، ص۱۹۳، برگرفته از مقاله «حوا» •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
