• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

استطراد (علوم قرآنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



استطراد، ذکر کلامی به مناسبت مقام، بدون اقتضای ضرورت را می‌گویند.



«استطراد» از انواع اسلوب بدیعی قرآن و یکی از اسباب تناسب آیات، و در اصطلاح به این معنا است که ساختار کلام به گونه‌ای باشد که از آن، کلام دیگری لازم آید؛ هرچند آن کلام، مقصودبالذات نباشد و بالعرض آمده باشد.

۱.۱ - مثال

آیه : (یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواری سوءاتکم وریشا ولباس التقوی ذلک خیر)؛ "ای فرزندان آدم در حقیقت ما برای شما لباسی فرو فرستادیم که عورتهای شما را پوشیده می‌دارد و(برای شما) زینتی است (ولی) بهترین جامه ( لباس ) تقوا است".
زمخشری می‌گوید: این آیه از باب استطراد است؛ زیرا آیات قبل درباره آشکار شدن اندام ( عورت ) آدم و حوا و پوشاندن آن با برگ‌های درختان بهشتی ، نازل شد، بنابراین، خداوند برای گوشزد این نعمت ( حفظ آبروی انسان از تحقیر و اهانت با خلق لباس و پوشش ) این آیه را استطرادا آورده است؛ یعنی لازمه آیات قبلی، آوردن این آیه بود؛ نه این که این آیه مقصود بالذات باشد.


زرکشی در البرهان استطراد را این گونه تعریف می‌کند: «التعریض بعیب انسان بذکر عیب غیره؛ آشکار کردن عیب شخصی با بیان عیب دیگری».
[۶] بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۵۴۷.
[۷] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۹۰.



۱. اعراف/سوره۷، آیه۲۶.    .
۲. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۳، ص۳۰۰.    
۳. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۳۷۳.    
۴. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۸۴.    
۵. باقلانی، محمد بن طیب، ۳۳۸ - ۴۰۳ق، اعجازالقرآن، ص۱۰۳.    
۶. بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۵۴۷.
۷. معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۹۰.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «استطراد».    




جعبه ابزار