اخلاق الوزیرین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخلاق الوزیرین- الصاحب بن
عباد و ابن العمید کتابی از
ابوحیان علی بن محمد بن عباس توحیدی بغدادی متوفای بین ۴۴۰ و ۴۴۱ ه. ق است.
مولف در علوم بسیاری دست داشته و با زبانی
فصیح و در عین حال مصنوع به بیان مطالب متنوع می‌پرداخته است. آدام متز، مستشرق سویسی، او را بزرگترین نثر نویس عربی علی
الاطلاق دانسته است. او سراسر عمر را به
فقر و نیازمندی گذراند.
معاش او از راه نگارش کتابهایی برای وزراء و امرایی چون ابن عمید و صاحب بن
عباد تامین می‌شد و عجب آن است که مشمول لطف و انعام هیچ یک از این بزرگان قرار نگرفت.
مولف در این کتاب، ضمن امثال و حکایات و لطایف، به زبان
طنز از معایب و زشتیهای دو وزیر
آل بویه ،
اسماعیل بن عباد طالقانی ۳۸۵ ه. ق مصاحب و وزیر
مویدالدوله دیلمی و وزیر برادرش فخرالدوله، و ابوالفضل محمد بن حسین عمید بن محمد معروف به
ابن العمید ۳۶۰ ه. ق، وزیر با تدبیر رکن الدوله دیلمی و معلم عضد الدوله دیلمی، یاد کرده است. از این رو کسانی این اثر او را مثالب الوزیرین و ذم الوزیرین خوانده‌اند.
اخلاف الوزیرین به صورت نامه‌ای است مفصل خطاب به یکی از دوستان یا بزرگان بدون هیچ فصل بندی یا اختیار عناوین.
نویسنده در مقدمه مشروح کتاب، سبب تالیف آن را شرح می‌دهد و تاریخچه‌ای از کارهای مشابه نقل می‌کند و خود را در بیان مثالب و معایب این دو وزیر محق می‌شمارد. سپس به شرح مفصل خصوصیات زندگی
صاحب بن عباد می‌پردازد، و آنگاه به سراغ ابوالفضل بن عمید می‌رود و بیشتر از
خست و
لئامت او سخن می‌گوید. در خلال بحث از ابن العمید، کرارا به بیان مطالب صاحب گریز می‌زند، و از علاقه او به شنیدن تملق و از خودبزرگ بینی او یاد می‌کند که خویش را در
علم بیان از
قس بن ساعده و در
نحو از
سیبویه و در
کلام از
نظام و در
فقه از
ابوحنیفه و در
عروض از
خلیل بن احمد بالاتر می‌شمرد و به ولع او به سجع سازی اشاره، و سجعهای غریبی از او نقل می‌کند و فخرفروشی او را در احاطه بر لغت عرب و آشنایی با نوادر و غرائب الفاظ می‌نکوهد. استادی ابوحیان در
هجو ، آن هم در لباس و ظاهر جد، به دل می‌نشیند و بر
عقل و احساس اثر می‌کند. او برای هر مطلب شاهدی می‌آورد. مع الوصف
ابن خلکان داشتن این کتاب را شوم می‌داند.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
