• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اخبار مکه (مدائنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اخبار مکه مدائنی از آثار کهن در تاریخ مکه، نوشته ابوالحسن علی بن محمد مدائنی می‌باشد، این اثر از کتاب‌های قدیمی و گمشده تاریخ مکه است که درباره محتوا و جزئیات آگاهی‌های آن گزارشی روشن در دست نیست.


علی بن محمد مدائنی معروف به شیخ الاخباریین در بصره زاده شد و رشد کرد و در مدائن سکنا گزید
[۱] تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    
[۲] الکامل، ابن اثیر، ج۶، ص۵۱۶.    
و سپس به بغداد رفت و تا پایان عمر در آن جا ماند. تاریخ نگاران سال‌های ۲۲۴، ۲۲۵، ۲۳۱ و ۲۵۵ق. را به عنوان هنگام وفات وی ثبت کرده‌اند.
[۳] تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    
[۴] معجم الادباء، یاقوت حموی، ج۴، ص۱۸۵۲.    
[۵] النجوم الزاهره، ابن تغری بردی، ج۲، ص۲۵۹.    


او در بیشتر دانش‌های آن روزگار، چیره دست و صاحب اثر بود. برخی محققان آثار وی را در چند دسته موضوعی رده بندی کرده‌اند.
[۶] معجم الادباء، یاقوت حموی، ج۴، ص۱۸۵۲ و ۱۸۵۳.    
از جمله وی درباره مکه و مدینه چند اثر تاریخی روایی نوشته است.
[۷] الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۳-۱۱۴.
[۸] الاعلام، زرکلی، ج۴، ص۳۳۷.    
نیز کتاب‌هایی درباره گروه‌های اعزامی نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ازدواج‌ها، نامه‌ها، خطبه‌ها، اموال و کارگزاران ایشان نگاشته است.
[۹] الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۳-۱۱۴.
[۱۰] حجاز در صدر اسلام، صالح احمد علی، ص۴۴.
نزد برخی محققان، روایت‌های تاریخی به دو موضوع کلی تاریخ روزگار جاهلیت و تاریخ روزگار اسلامی قسمت می‌شده است و مدائنی داناترین فرد به تاریخ دوره اسلامی قلمداد شده است.
[۱۱] تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    

از کتاب اخبار مکه مدائنی، مانند بسیاری از آثار مکه نگاری سده‌های نخست، نسخه‌ای بر جا نمانده؛ اما نام آن در کتاب‌شناسی‌های قدیم و جدید آمده است. ابن ندیم در موضوع مکه دو کتاب به مدائنی نسبت می‌دهد: یکی با عنوان کتاب مکه و دیگری با نام بناء الکعبه.
[۱۲] الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۶-۱۱۷.
بغدادی در دو جا نام کتاب را اخبار مکه ثبت کرده
[۱۳] ایضاح المکنون، بغدادی، ج۱، ص۴۶.
[۱۴] هدیة العارفین، اسماعیل پاشا، ج۱، ص۶۷۰.
و منابع هم روزگار ما نیز همین عنوان را به کار برده‌اند.
[۱۵] موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۲۲۱.


گویا مدائنی آگاهی‌هایی گسترده از تاریخ و رخدادهای مکه داشته و تاریخ نگاران از آن بهره جسته‌اند و پس از او ازرقی (م. ۲۲۳ق.) پاره‌ای از آگاهی‌های کتابش را درباره مکه و رویدادهای تاریخی مکه، از مدائنی برگرفته است.
[۱۶] حجاز در صدر اسلام، صالح احمد علی، ص۴۴۰-۴۴۱.
اما وی به اخبار مکه مدائنی ارجاع نداده و اخبار را به طور کلی از مدائنی، به واسطه راویان، گزارش کرده است.

گزارش محمد بن خلف معروف به وکیع (م. ۳۹۳ق.) از مدائنی چنین است که آگاهی‌های مربوط به قاضیان مکه را از اخبار مکه مدائنی آورده و افزوده که مدائنی جز اینان از دیگری یاد نکرده است.
[۱۷] اخبار القضاة، ابن خلف، ج۱، ص۲۶۷.    
سخاوی با این که می‌خواسته کتاب‌های مکه را معرفی کند، از کتاب مدائنی نام نبرده است. در کتاب‌های دست اول تاریخ مکه مانند اخبار مکه ازرقی، اخبار مکه فاکهی نیز به اثر مدائنی تصریح، اشاره و استناد نشده است.

اخبار القضاة، ابن خلف، بیروت، عالم الکتب. الاعلان بالتوبیخ، شمس الدین السخاوی، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت، دار الکتب العلمیه. الاعلام، الزرکلی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م. ایضاح المکنون، اسماعیل پاشا البغدادی، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق؛ حجاز در صدر اسلام، صالح احمد العلی، ترجمه، آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش؛ شیخ الاخباریین ابوالحسن المدائنی، فهد بدری محمد، نجف، مطبعة القضاء، ۱۹۷۵م؛ الفهرست، ابن الندیم، به کوشش تجدد؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر علی بن محمد الجزری، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ معجم الادباء، یاقوت الحموی، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق؛ النجوم الزاهره، ابن تغری بردی الاتابکی، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی؛ هدیة العارفین، اسماعیل پاشا، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

۱. ↑ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    
۲. ↑ الکامل، ابن اثیر، ج۶، ص۵۱۶.    
۳. ↑ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    
۴. ↑ معجم الادباء، یاقوت حموی، ج۴، ص۱۸۵۲.    
۵. ↑ النجوم الزاهره، ابن تغری بردی، ج۲، ص۲۵۹.    
۶. ↑ معجم الادباء، یاقوت حموی، ج۴، ص۱۸۵۲ و ۱۸۵۳.    
۷. ↑ الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۳-۱۱۴.
۸. ↑ الاعلام، زرکلی، ج۴، ص۳۳۷.    
۹. ↑ الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۳-۱۱۴.
۱۰. ↑ حجاز در صدر اسلام، صالح احمد علی، ص۴۴.
۱۱. ↑ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۲، ص۵۵.    
۱۲. ↑ الفهرست، ابن ندیم، ص۱۱۶-۱۱۷.
۱۳. ↑ ایضاح المکنون، بغدادی، ج۱، ص۴۶.
۱۴. ↑ هدیة العارفین، اسماعیل پاشا، ج۱، ص۶۷۰.
۱۵. ↑ موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۲۲۱.
۱۶. ↑ حجاز در صدر اسلام، صالح احمد علی، ص۴۴۰-۴۴۱.
۱۷. ↑ اخبار القضاة، ابن خلف، ج۱، ص۲۶۷.    


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «اخبار مکه مدائنی».    




جعبه ابزار