اخبار ترجیح به موافقت کتاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روایات دلالت کننده بر
ترجیح حدیثِ مطابق با
آیات قرآن را اخبار ترجیح به موافقت کتاب گویند.
مراد از اخبار ترجیح به موافقت کتاب، اخباری است که ملاک
رجحان یکی از دو خبر متعارض نامتعادل را بر دیگری، موافقت آن
خبر با
کتاب خدا می‌داند؛ به این بیان که اگر دو حدیث با یک دیگر
تعارض کنند
و یکی از آن‌ها موافق
و دیگری
مخالف قرآن باشد، حدیث
موافق قرآن رجحان دارد؛ برای مثال، در
قرآن آمده است: ﴿هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً﴾
«
خداوند هر آن چه را در
زمین است برای شما آفریده است»، حال اگر دو حدیث متعارض وارد شده باشد که یکی حکم به
حلیت گوشت الاغ و دیگری
حکم به
حرمت آن داده باشد، در این‌جا حدیث اول چون موافق با ظاهر
آیه است، بر دیگری رجحان دارد.
روایات زیادی در این مورد وارد شده که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
مقبوله «
عمر بن حنظله» که در فراز سوم آن آمده است: «قال: ینظر فما وافق حکمه حکم الکتاب
و السنّة
و خالف العامة فیؤخذ به
و یترک ما خالف الکتاب
و السنة
و وافق العامة» در آن دو حدیث نظر شود
و به حکم هر کدام از آن دو که
موافق کتاب و سنت و مخالف عامه است عمل شود
و آن روایتی که مخالف کتاب
و سنت
و موافق عامه است کنار گذاشته شود».
روایت «
حسن بن جهم» از
امام هشتم (علیه‌السلام)، که حضرت می‌فرماید: «.. . ما جائک عنا فقسه علی کتاب الله (عزوجل)
و احادیثنا فان کان یشبههما فهو منّا
و ان لم یکن یشبههما فلیس منّا».
در این‌که آیا مضمون روایات مربوط به موافقت
و مخالفت کتاب، ترجیح یکی از دو
حجت بر دیگری،
و یا تمییز حجت از لا حجت است، میان
اصولیون اختلاف است:
مرحوم «
آخوند خراسانی» در «
کفایة الاصول» بر این باور است که اخبار ترجیح به موافقت کتاب، مربوط به تمییز حجت از لا حجت است، نه
ترجیح یکی از دو حجت بر حجت دیگر.
مرحوم «
مظفر» در «
اصول فقه» بین روایاتی که در مقام بیان مقیاس حجیت‌اند
و روایاتی که در مقام بیان ترجیح‌اند، تفصیل داده است؛ به این بیان که روایات دسته اول را مربوط به تمییز حجت از لا حجت
و روایات دسته دوم را مربوط به ترجیح یکی از دو حجت بر حجت دیگر دانسته است.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص ۱۲۴، برگرفته از مقاله «اخبار ترجیح به موافقت کتاب».
