احوال حیوانات (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کل موجودات
زنده،
حقّ تغذیه دارند و
خداوند این حقّ را بر خود
واجب كرده است.
وضعیت و احوال
حیوانات، ثبت شده در
لوح محفوظ:
• «ما من دابة فی الارض الا علی الله رزقها ویعلم مستقرها ومستودعها کل فی کتـب مبین؛
و هیچ
زنده متحركى در این
زمین (از حیوان و
جن و
انس) نیست مگر آنكه
روزی او بر عهده خداست، و او قرارگاه اصلى آنها و جایگاه موقت آنها را مى‌داند (قرارگاه آنها را در
صلب پدر و
رحم مادر، یا) و او محل استقرارشان را (در حال
حیات) و مقرّ تودیع‌شان را (پس از
مرگ) مى‌داند، همه در كتابى روشن (لوح محفوظ روشن در انظار مقربان ملأ اعلى) ثبت است.»
دابّه از ماده دبّ به معناى راه رفتن آرام و
حرکت خفیف است.
که در
حیوان و
حشرات بكار می‌رود. در
معجم گوید: هر راه رونده بر روى
زمین دابّه است.
بعضی از اهل
لغت آن را به معنای هر حیوانى است كه در زمین است می‌دانند.
و «خلق كلّ دابّة» به معناى هر حیوان صاحب قدرت تمییز و غیر آن است.
بنابراین در بعضى موارد مراد از دابه تمام حركت كنندگان است، مثل (إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِینَ لا یعْقِلُونَ)
یعنى بدترین جنبندگان در نزد خدا این
کفّار کر و لال‌اند كه نمى‌فهمند و آیه (إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِینَ كَفَرُوا فَهُمْ لا یؤْمِنُونَ)
به طور
قطع به
انسان شامل است و در بعضى از موارد مراد از آن غیر انسان و غیر
چهارپایان سه گانه (
بقر و
غنم و
شتر) است، نحو (وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِ وَ الْأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ)
و
آیه (وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كانُوا بِآیاتِنا لا یوقِنُونَ)
براى فهم معنى آیه به چند نكته باید توجه كرد:
۱- گرچه دابة از ماده دبیب به معنى آهسته راه رفتن، و قدم‌هاى كوتاه برداشتن است، ولى از نظر
مفهوم لغوی هر گونه جنبنده‌اى را شامل مى‌شود، اما گاهى به خصوص
اسب و یا هر حیوان سوارى اطلاق مى‌گردد، و روشن است كه در آیه مورد بحث تمام موجودات زنده و همه جنبندگان را شامل است.
۲- رزق به معنى عطاء و
بخشش مستمر است، و از آنجا كه
روزی الهى عطاى مستمر او به موجودات است به آن رزق گفته مى‌شود.
۳- مستقر در اصل به معنى قرارگاه است، زیرا ریشه این لغت از ماده قر بر وزن حر به معنى سرماى شدید مى‌باشد كه انسان و موجودات زنده را خانه‌نشین مى‌كند، به همین جهت به معنى سكون و توقف نیز آمده است.
۴- مستودع و ودیعه از یك ماده است، و در اصل به معنى رها كردن چیزى است، و از آنجا كه امور ناپایدار رها مى‌شوند، و به حالت اول باز مى‌گردند، به هر امر ناپایدار، مستودع گفته مى‌شود، ودیعه را نیز به خاطر اینكه سرانجام باید محل خود را رها كند و به صاحب اصلى باز گردد ودیعه گفته‌اند.
۵- كتاب مبین به معنى نوشته آشكار است و اشاره به مرحله‌اى از
علم وسیع پروردگار مى‌باشد كه گاهى از آن تعبیر به
لوح محفوظ مى‌شود.
در
حقیقت آیه فوق مى‌گوید:
تصور نشود كه
خداوند تنها به جنبندگانى كه در جایگاه اصلى قرار دارند روزى مى‌بخشد و به
اصطلاح سهمیه آنها را در خانه‌هایشان مى‌آورند، بلكه هر كجا باشند و در هر وضع و شرائطى قرار گیرند، سهم آنها را از روزى به آنان مى‌بخشد چرا كه هم جایگاه اصلى آنان را مى‌داند و هم از تمام نقاطى كه به آن نقل و مكان مى‌كنند، با خبر است. از حیوانات غول پیكر دریایى گرفته تا جنبندگان بسیار كوچكى كه به زحمت به چشم دیده مى‌شوند هر یك مناسب حالشان آنچه را لازم دارند مقرر كرده است. این روزى به اندازه‌اى حساب شده و مناسب حال موجودات است كه از نظر
کمیت و
کیفیت کاملا منطبق بر خواسته‌ها و نیازهاى آنها است، حتى غذاى كودكى كه در
رحم مادر است، هر ماه بلكه هر
روز، با ماه و روز دیگر تفاوت دارد، هر چند ظاهرا یك نوع
خون بیشتر نیست، و نیز كودك در دوران شیرخوارگى با اینكه ظاهرا ماه‌هاى پى در پى غذاى واحدى دارد، اما تركیب این شیر هر روز با روز دیگر متفاوت است!.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «احوال حیوانات».
