• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن نصر باهلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





احمد بن نصر باهلی (حدود ۲۵۰-۳۳۳ق) از محدثان و علمای بزرگ شیعه در قرن سوم و چهارم هجری قمری بود که در سال ۳۳۳ هجری قمری در زادگاهش نهروان درگذشت.



ابوسلیمان احمد بن نصر بن سعید باهلی نهروانی مشهور به احمد بن هوذه و ابن ابی هراسه، پدرش ابوهراسه با لقب هوذه شهرت داشت؛ ازاین رو احمد به احمد بن هوذه و ابن ابی هراسه مشهور شده است.


فرد دیگری به نام ابواسحاق ابراهیم بن رجاء شیبانی از شاگردان اهل سنّت امام صادق (علیه‌السّلام) که نام مادرش هراسه بوده و ابن هراسه نامیده می‌شد، از روی سهو و خطا، ابن ابی هراسه معرفی شده است. همین اشتباه، برخی رجالیان را بر آن داشته تا این دو را یکی پندارند.
احمد بن هوذه از محدثان شیعه در سده سوم و چهارم هجری و از مردمان نهروان، منطقه‌ای بین واسط و بغداد بوده است؛ اما از دوران تحصیل او جز یک مورد، گزارشی در دست نیست.


بر اساس روایاتی که شاگرد باهلی، محمد بن ابراهیم نعمانی (م. ۳۸۰ق) نقل کرده، باهلی در سال ۲۷۳ هجری در نهاوند بوده و در این سال از محضر ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن ابی بشر احمری نهاوندی بسیار بهره برده و همه کتاب‌های استادش را روایت کرده است.
درواقع نهاوندی تنها استاد شناخته شده اوست و همه روایات احمد از طریق وی است. اگر احمد بن هوذه که استاد ابوطالب انباری (م. ۳۵۶ق) بوده و ابوبکر حافظ معرفی شده را نیز همین فرد بدانیم که در کنیه اش تصحیف روی داده است، آن گاه علی بن محمد حضینی، استاد دیگر باهلی خواهد بود. به هرحال ابن ابی هراسه در خلال سکونت در نهروان، در پی کسب علم و حدیث، سفرهایی داشته و گذشته از نهاوند، مدتی در بغداد زیسته است.


از گفته خطیب بغدادی چنین بر می‌آید که ابوسلیمان باهلی، زمانی به بغداد رفته که به مراتبی از فضل و دانش رسیده بوده و در بغداد، برخی از طالبان حدیث، همانند ابوبکر احمد بن عبداللّه بن خلف دوری وراق (۲۹۹-۳۷۹ق) و احمد بن فرج بن حجاج وراق از او بهره برده‌اند و احمد بن فرج از او اجازه روایت دریافت کرده است. ابومحمد‌ هارون بن موسی تلعکبری (م. ۳۸۵ق) نیز در سال ۳۳۱ هجری از وی اجازه روایت گرفته است.
ابن عقده احمد بن محمد بن سعید (م. ۳۳۳ق)، محمد بن عباس بن ماهیار، ملقب به ابن جحام (زنده در ۳۲۸ق محمد بن جمهور عمی، ابوالمفضل محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب شیبانی (م. ۳۸۷ق ابوبکر احمد بن یعقوب فارسی، اسحاق بن حسن بصری و بزوفری، احتمالاً ابوجعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری(زنده در اواخر سده چهارم) دیگر شاگردان و راویان احمد بن هوذه به شمار می‌روند.
ابن طاووس از کتاب من آی القرآن المنزلة فی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام)(ما نزل من القرآن فی اهل البیت علیهم السلام) که به شیخ مفید (۳۳۶-۴۱۳ق) منتسب بوده، بدون واسطه از ابن ابی هراسه روایت آورده است که نمی‌تواند درست باشد؛ چون باهلی پیش از تولد مفید درگذشته بود.
بنابراین یا این کتاب از آنِ مفید نیست یا اینکه یک واسطه از سند روایت حذف شده است.


کتاب الایمان والکفر والتوبه نوشته اوست.


ابن ابی هراسه در هشتم ذی حجه سال ۳۳۳ هجری و در روز ترویه در همان زادگاهش نهروان درگذشت.
با توجه به اینکه در سال ۲۷۳ در پی کسب علم و دانش به سفر رفته و در ۳۳۳ هجری درگذشته است، ولادتش در حدود ۲۵۰ هجری تخمین زده می‌شود. (دیگر منابع:)


۱. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۲.    
۲. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۲.    
۳. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷.    
۴. شیخ طوسی، رجال، ص۱۴۶.    
۵. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹.    
۶. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۲۳.    
۷. علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۸۸.    
۸. حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقدالرجال، ج۵، ص۲۵۰.    
۹. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲۳، ص۱۵۹.    
۱۰. ابطحی، سیدمحمدعلی، تهذیب المقال، ج۱، ص۲۹۸.    
۱۱. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۴۷.    
۱۲. شیخ طوسی، الفهرست، ص۹.    
۱۳. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۴۸.    
۱۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۹۱.    
۱۵. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۹۱.    
۱۶. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۲.    
۱۷. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۶۶.    
۱۸. حسینی استرآبادی، علی، تاویل الآیات، ج۱، ص۱۸۱.    
۱۹. شیخ صدوق، الامامة والتبصره، ص۱۳۱.    
۲۰. شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۶۷۳.    
۲۱. شیخ طوسی، الامالی، ص۸۴.    
۲۲. ابن طاووس، علی بن موسی‌، اقبال الاعمال، ج۱، ص۳۴۲.    
۲۳. شیخ طوسی، الاستبصار، ج۳، ص۲۰۹.    
۲۴. طاووس، علی بن موسی بن جعفر، سعدالسعود، ص۱۱۶.    
۲۵. علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۳.    
۲۶. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹۳.    
۲۷. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۲.    
۲۸. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص۱۷۷.    
۲۹. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۷۳.    
۳۰. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۰.    
۳۱. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۸، ص۱۸۲.    
۳۲. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۱، ص۳۵۹.    
۳۳. استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۲۱۸.    
۳۴. قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۱۷۰.    
۳۵. تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۶۶۶.    
۳۶. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۶.    
۳۷. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۹۴.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد باهلی»، ج۲، ص۷۸.







جعبه ابزار